Por Ana Vigo

O mércores 22 de novembro tivemos a oportunidade de contar como docente no curso a Diego Parajó, que nos presentou distintas técnicas de creatividade ou máis ben metodoloxías de solución de problemas. Entre elas falamos do desing thinking (pensamento de deseño) no que se formulan 5 pasos:

• Empatizar, comprender a realidade da xente, comprender que lle pasa a un colectivo, etc
• Definir un problema que queremos resolver
• Xerar ideas, moitas ideas referentes aos problemas que queremos resolver
• Prototipar ideas para unha posible solución do proxecto
• Testear

Unha vez este traballo se realice teríamos que pasalo a unha contorna dixital e é así como nos introduciu no Realtimeboard , un taboleiro dixital case infinito onde se xeran posits sen ter que estar reunido en persoa co resto do grupo. Unha técnica moi útil para calquera posto de traballo ou para calquera proceso creativo onde se van apuntando as ideas tolas que poden dar lugar a grandes ideas para os nosos proxectos.

 

 

A segunda parte da sesión centrouse na creación de procesos creativos que podemos incorporar ás nosas vidas cotiás e que Diego por demandas laborais tivo que aprender, investigar e incorporar á súa propia. De forma intuitiva tivo que incorporar dentro do seu sistema de traballo espazos específicos para xerar ideas e espazos específicos para abordar problemas, tanto internos como cos clientes que foron xurdindo. Así explicounos distintos programas nos que participou ou que aínda participa e nos fixo crible todo o que nos estaba contando e presentando posto que vemos que é algo próximo e realizable.

A última parte da sesión foi totalmente práctica e nela fixemos actividades moi dinamizadoras pero ao mesmo tempo ás que de seguro sacaremos moito proveito, tanto para os proxectos que debemos realizar para este curso como para as nosas vidas laborais. Tamén foi unha boa oportunidade para coñecernos un pouco mellor entre nós e ter unha pequena toma de contacto, tanto co noso grupo de traballo como co resto de alumnado. Actividades dinámicas nas que nos movemos polo espazo, falamos brevementes c*s compañeir*s, sacamos ideas proveitosas (ou non) para o proxecto que presentaremos, pero sobre todo, aplicamos a creatividade ao mundo da xestión cultural. Por iso soubo a pouco, pero agradecemos a Diego Parajó esta introdución da que seguro aplicaremos máis dunha vez as técnicas aprendidas.

Por Majo Fernández

Nesta sesión contamos co poñente Alberto García compartindo a súa visión sobre a participación activa da cidadanía na vida cultural. A forma de traballar de Alberto baséase no desenvolvemento das comunidades como factor decisivo á hora de xerar cultura. Isto quere dicir que a cultura xa non é un catálogo de oferta, senón que nós mesmos, a cidadanía, podemos crear, producir, consumir…CULTURA.

A primeira dinámica consistiu en pedirnos que indicásemos nun post-it o que nos motiva ou o que queremos conseguir traballando no ámbito cultural. Ao final da sesión poriamos en común ditos post-its pero non dou tempo, así que foron poucos os que se animaron a dicir en voz alta o que puxeran. Os catro ou cinco que falaron coincidiron coa visión albertiana.          

Para entender a visión albertiana parte dunha diferenciación entre prestar servizos traballando para a comunidade; e os postulados da animación sociocultural tradicional, que sería traballar coas comunidades. Neste último, Alberto explica que non só existe unha canle de comunicación convencional entre emisor–receptor, senón que existen múltiples vías recíprocas. Que a medida que se van integrando as comunidades ditas vías son diversas e multidireccionais.

Como sempre se di “todo texto fóra de contexto é puro pretexto”, Alberto contextualizou historicamente a mediación cultural (actual palabra para denominar aos xestores culturais):

 

• MALRAUX `59: Buscábase a democratización da cultura mediante unha rede de casas de cultura xestionadas polo Estado, coas que se perseguía achegar a “alta cultura” á poboación. Existían colectivos, pero con pouca ou nula participación e institucionalizados. Menciona ao municipio de Guimarães como un exemplo meritorio deste enfoque, no que a cultura emana do Estado e as Administracións pero hai escasa innovación e pluralidade.
• MAIO `68: Comeza a procurarse a participación dunha cidadanía activa que xere contidos e codecida. É o enfoque da democracia cultural.
• WALL STREET `87 : Nova visión da cultura como BUSINESS, como industria.
• REV- DIXITAL 00`S: xeramos e compartimos contidos. Producimos coñecemento e cultura desde moitos puntos. Somos coma unha Wikipedia onde todo mundo opina, share, fai as súas achegas, etc… As canles de comunicación son horizontais, cambia o papel emisor–receptor. Todos aprendemos de todos: comunidades de aprendizaxe.
• CRISE `08 : Pásase da grandiosidade e do espectacular ao pequeno, ás relacións, aos proxectos, ás comunidades. Comézase a darlle importancia á emotividade e á proximidade das relacións da cidadanía á hora de xerar cultura.
• 15M11 : Voltamos a querer participar, a facer ECOSISTEMAS CULTURAIS onde nós somos os xeradores de cultura.

 

A parte máis interesante e amena foi cando Alberto nos amosou o que fai co seu equipo no Centro Social de Boiro. Coma el di, “xera comunidades”, traballa coa cidadanía axudándoa a realizar e a pór en marcha proxectos que adoitan ter gran acollida. Deste xeito cumpre a misión de mediador coproducindo un ECOSISTEMA CULTURAL. Mostrounos varios vídeos cos típicos participantes no centro social e unha simpática señora chamada Ermitas, que nos deixa pensando que calquera idade é boa para xerar cultura.  Pero Alberto sabe que para facer hai que saber como, así que nesta comunidade artellan as cousas tendo en conta os valores compartidos sen ir directamente á definición dos proxectos. Fan unha análise, observan, median, conectan, dinamizan creando accións que desencadean ramificacións onde saen ideas que se materializan e teñen boa recepción.

 

Finalmente, a segunda dinámica, previamente investigada por cada un dos equipos do curso, era investigar sobre un proxecto cultural (boas prácticas) que se está a levar a cabo. Estes proxectos foron escollidos a propósito para que coincidiran cos territorios que estamos a analizar cada equipo. Estes foron:

• Experimenta distrito (Madrid) 
• Co-Lab Coruña
• Festival do Río Castro
• Feirón Mariñeiro de Rianxo
• Montenoso
• Fálame de San Sadurniño

Creo que nos decatamos de que, aínda que parecía ao principio que estes proxectos non tiñan nada que ver co que estabamos a investigar, foron de gran axuda para saber por onde tirar para as seguintes fases.

A sesión albertiana para min foi unha exposición que me fixo aterrar sobre a xestión cultural. Saber que se poden facer cousas con calquera, pero sempre en comunidade e sendo activos creando, xerando, opinando e innovando na mediación cultural. Unha xoia!

Por Juan de Castro García

Comezamos esta cuarta sesión deste noso curso coa presenza na aula de Marcos Lorenzo e Diego Parajó no equipo de titores e Ana Lorenzo como a poñente desta xornada. Antes de que a xentil Ana Lorenzo comece o seu relatorio, os alumnos e titores do curso abordamos as seguintes cuestións preliminares:

Marcos considerou oportuno facer un breve resumo e balance do último relatorio a cargo do ilustre Alfons Martinell. Este relatorio foi relevante polos seus contidos e pola visión de “longo recorrido” que pode aportar unha figura como Martinell, que vén das orixes da xestión cultural a nivel nacional. Ao requirimento de Marcos sobre a nosa opinión da mesma xurdiron diversos comentarios e críticas, moitos positivos polo nivel e experiencia de Alfons mais tamén foron contundentes as críticas no aspecto da mencionada “axenda de colegas” á que se refería o poñente como instrumento transcendente á hora da consecución de determinadas tarefas, alegando os alumnos que non debera ser este un método de garante de éxito. E como non, saíu á palestra, a omnipresente precariedade de estratexias e plans culturais de Galicia en comparación coa Cataluña de Martinell. Despois de finalizar esta ristra de pareceres sobre a xornada previa, pasamos a presentar a un novo compañeiro do curso: Pablo Pérez Dominguez, de Carnota. Benvido ao mundo do “culturismo”!

Para finalizar estes intres de resumo do desenvolvemento do curso, Marcos fíxonos comunicarlle xa o lugar escollido por cada grupo como destino do seu proxecto, quedando definidos do seguinte xeito:

• Grupo 1: Arteixo
• Grupo 2: Praia Fluvial de Tapia (Ames)
• Grupo 3: Cuntis
• Grupo 4: Pontevedra (logo substituído por Betanzos)
• Grupo 5: Illa de Arousa
• Grupo 6: Arzúa

Posteriormente ás últimas alegacións e comentarios sobre as razóns que motivaron a escolla do lugar do proxecto, Diego Parajó, de xeito un pouco acelerado pola carencia de tempo, describiunos uns primeiros parámetros e modos de funcionamento na nosa “biblia” da xestión de proxectos, o “alpha e o omega” da organización de tarefas varias, a ferramenta estrela dos “multi-task”. Estamos a falar de…  TRELLO!!

Diego amósanos certos usos de claves, enlaces, estruturas e xeitos de traballar con Trello tomando como referencia o seu propio taboleiro, así como tamén anúncianos a inminente creación pola súa parte dun taboleiro para cada un dos seis grupos do curso, o cal será utilizado como facilitador para os alumnos e como ferramenta de puntual seguimento para os titores. Para rematar a súa intervención emprázanos a unha reunión para o seguinte venres a esta clase, co fin de trasladarnos as primeiras premisas con respecto ao modo de traballar, e como organizar o noso taboleiro en Trello. Quedarían pois xa pola súa parte os medios definidos para  iniciar a tarefa de diagnose coa que arrancamos a construción do noso futuro proxectazo.

 

E por fin, tócalle a vez a Ana Lorenzo, que coma todo o grupo de docentes, atesoura unha experiencia e traxectoria digna de devecer. Entre os seus talentos advírtese de xeito indubidable a implicación no campo das accións máis cooperativas, participativas e/ou colaborativas. Dato moi relevante é o seu paso pola dirección de Coop57, adaíl da banca ética e participativa. A sesión desta tarde polo tanto, promete.

A súa vontade é ilustrarnos sobre a elaboración da diagnose no eido dos proxectos culturais así coma a súa fundamentación e os diferentes métodos de recollida e análise desta información. Comeza a súa clase informándonos que vai intentar ser áxil e de que vai arengarnos para ir avanzando sobre as materias que ten intención de tratar. Go ahead!

Cuestionarnos para que serve a diagnose, a cultura en xeral para as necesidades humanas. É a pirámide de Maslow colonialista? Temos todos as mesmas necesidades? Así de súpeto, Ana descolócanos e xera un debate moi aberto, xa co cal advertimos nas súas dotes docentes unha grande compoñente de liberdade e respecto polas ideas alleas, facilitador isto dese saber no cooperativismo do que pode facer gala.

A continuación, e tendo presente o debatido anteriormente, Ana invítanos a facer unha análise destes métodos por medio de tres exercicios:

• Primeiro: mediante unha relación de necesidades e satisfactores divididas en categorías axiolóxicas e necesidades existenciais, na cal marcamos e argumentamos as que consideramos oportunas.
• Segundo: a partir dun cadro resume de estatísticas culturais de 2006 a 2015  facemos por grupos unha análise e interpretación dos datos aí reflectidos, puntualiza que sexamos obxectivos cos datos, soamente comparar e extrapolar se realmente temos outros indicadores fieis e sen interpretar coas nosas experiencias e coñecementos.
• Terceiro: por medio de entrevistas determinadas sacar conclusións das mesmas sen caer na subxectividade.

 

Despois destes preámbulos sobre o bo facer coas diferentes ferramentas, entramos de cheo na metodoloxía habitual empregada para saber e pescudar os indicadores que van a darnos esa diagnose. Estas clasificaríanse formalmente do seguinte xeito:

 

-Perspectiva distributiva estatística.

O que busca este apartado é coñecer que podemos facer e de que pode valer. Sempre sobre datos reais coa intención de DESCRIBIR a realidade. As conclusións sácanse relacionando unhas estatísticas con outras, debendo compararse coas que teñan menos límites e fronteiras.

-Perspectiva estrutural cualitativa.

Baseándonos en entrevistas e grupos de discusión, construiremos un relatorio que nos permita EXPLICAR esta realidade ou escenario concreto. As recomendacións para esta práctica van desde o uso de diferentes grupos e posicións ou utilizar gravacións para non perder outra información relevante coma risas ou silencios. Outro consello a este respecto das entrevistas é non facerlle aos individuos as preguntas que nos facemos a nós mesmos. Remarcar que este tipo de instrumento expresa en maior medida as necesidades ou expectativas que os datos fieis e concretos, xa que no eido social o discurso é moi importante e condiciona o que se fai ou non se fai, é unha realidade en si mesma. Outro aspecto das entrevistas e análises de discurso é que son unha reprodución social de por que certos valores impóñense a outros. Con isto debúxanse fronteiras nos discursos que queremos superar e/ou descubrir.

-Perspectiva reflexiva-participativa.

Para coñecer os límites da realidade o mellor proceso é transformala. Tendo en conta isto tamén podemos salientar o valor de pasar á acción, de facer e executar para TRANSFORMAR, sendo este o noso obxectivo último.  Neste apartado aparece o famoso MAPA DE AXENTES, conxunto de entidades, organizacións e grupos sociais (formais e informais) dun territorio, que segundo o seu posicionamento en afinidade e en capacidades poderán ofrecernos diferentes frontes de acción.  A relación con estes axentes é fundamental para o acollemento, espaldarazo e seguemento do proxecto. É preciso a identificación destes e ter definido o seu estatus e capacidade real na poboación sometida á diagnose. O mecanismo de éxito é incorporar os axentes ao proxecto, a participación. A primeira ferramenta será cuestionarse quen somos, onde estamos, quen estamos e quen falta. Para isto podemos utilizar un sociograma.

 

Neste organigrama dispoñeríamos os axentes segundo o poder transformador e executivo que posúe e a súa posible afinidade co proxecto en construción. Facemos aquí unha parada na disertación de Ana para entre todos facer unha relación destes axentes e posicionalos a continuación no sociograma segundo os parámetros falados. Este mapa oriéntanos sobre moitas realidades, por exemplo que a relación cos axentes de máis poder implica máis axuda para a realización do proxecto, oriéntanos sobre con quen debemos dialogar ou facer partícipes, e tamén sobre os que non están e deberamos incluír. Subliñemos que este método de observación colócanos tamén nunha estratexia de organización e obxectivos.

Superado xa o tempo da aula damos por rematada a xornada cun bo sabor de boca, por ter contado cunha gran comunicadora e profesional no eido da participación e o cooperativismo, mecanismos estes reais de transformación social entre todos e con todos.

Por María Luisa Otero Fernández.

A sesión comezou cun achegamento ao concepto de “proxecto” de man de Marcos Lorenzo, propoñendo a dúbida de se é realmente importante a redacción do mesmo. Despois dun tempo para a participación da aula chégase á conclusión de que, dita redacción, conta con máis cuestións a favor que en contra. Se ben é certo que un proxecto é algo vivo que non se pode definir dun xeito rotundo dende un comezo, si é favorable para o desenvolvemento do mesmo unha previa organización, tanto das ideas como da súa execución. A redacción dun proxecto proporciona una visión xeral que axuda a non perder de vista o obxectivo, a finalidade e natureza do proxecto en sí. Finalmente concluímos a “redacción dun proxecto” como ferramenta básica para a xestión en xeral, e para a xestión cultural neste caso.

Este primeiro achegamento enlazouse co que sería o punto de partida idóneo para a elaboración dun proxecto cultural, a “diagnose”, entendendo esta como a análise do entorno e do ambiente onde se pretende implantar o proxecto. A análise debe ser levada a cabo en base á recompilación de datos e observacións que nos indiquen as necesidades e posibilidades dunha zona en relación co proxecto, para o que sería necesario un previo traballo de campo. Neste punto destaca a importancia da implicación dos destinatarios no mesmo deseño do proxecto ou na posta en práctica, converténdose así nun traballo máis amplo e máis acorde coas necesidades culturais do público ao que se dirixe o noso proxecto e evitando deste xeito a ineficacia de proxectos pouco axeitados ás necesidades reais dun entorno.

.

.

Da segunda parte da sesión, e xa cos grupos de traballo definidos, encargouse Diego Parajó que, despois de facer algunha actividade de dinamización de grupo para romper o xeo entre os alumnos do curso, facilitounos as ferramentas prácticas para poder xestionar o traballo en equipo. En primeiro lugar centrounos os valores principais para unha colaboración en equipo produtiva e axeitada, destacando o bo e o malo das prácticas e actitudes á hora de enfrontarse a elaboración dun proxecto, sacando en conclusión que o factor máis importante para un bo traballo en equipo é unha boa actitude. En segundo lugar, a través dun exemplo sinxelo, destacou a importancia da boa organización e planificación para a elaboración dos proxectos, partindo da descomposición inicial dun proxecto, primeiro en tarefas xerais e despois en tarefas máis concretas dentro das tarefas xerais. Este proceder seguiría o esquema: Tarefas en bruto -> Refinar tarefas ->Asignar e cumprir tarefas.

O exemplo de técnica de traballo que nos achegou e a denominada “SCRUM” definida nunha primeira instancia como “metodoloxía áxil e flexible para xestionar o desenvolvemento de software. Esta técnica debe ser axustada á disciplina da xestión cultural, non obstante os principios básicos para o desenvolvemento do traballo encaixan á perfección cos da elaboración dun proxecto cultural, trátase dunha técnica de traballo flexible, completa e lixeira que permite levar a carga de traballo repartida e organizada.

Rematamos a sesión coa presentación da aplicación Trello (software de administración de proxectos) como ferramenta base para este curso, xa que o seu funcionamento encaixa perfectamente coa filosofía e dinámica do curso.

Os grupos levamos como primeira tarefa decidir o contexto de partida para posteriormente escoller un lugar concreto e iniciar a primeira fase do proxecto, a descrita ó principio da sesión, a diagnose, a partir da cal se elabora o que sería o “anteproxecto”.

A sesión estivo protagonizada pola reflexión e unha visualización xeral do proxecto cultural” así como polos medios prácticos para a posta en marcha da elaboración do mesmo.