Por Sabela Ramos

O pasado mércores 17 de xaneiro tivemos con nós a Jaume Colomer, quen compartiu con nós tódolos seus anos de experiencia traballando, tanto no sector público como privado, na xestión cultural e, máis en concreto, a súa experiencia en análise e estudo dos públicos da cultura. A maiores dos seus cargos en diferentes entidades, tamén é docente e autor de numerosas publicacións con contidos sobre cultura e educación.

Jaume presenta para a súa sesión no curso unha estrutura dividida en tres partes  e unha metodoloxía aberta sempre á nosa participación e necesidades tanto individuais coma colectivas.

 

Introducción aos públicos da cultura

 

Que é cultura. Cuestión que repetimos a miúdo neste curso e que ten, como ben sabemos, unha grande multitude de respostas. Nesta clase preséntasenos a cultura coma

• Práctica social: Xorde a través de diferentes reflexións que comparten as persoas sobre o seu entorno, sobre a vida, sobre a súa realidade… que se manifestan en diferentes linguaxes e a través da cal a xente se relacionaba. Elaborando estes códigos compartidos, créase unha comunidade, un grupo de xente que cohesiona a través da cultura entendida e utilizada como práctica social.

•  Como ben de consumo/mercado: Recentemente a cultura adquire un valor económico, comeza a utilizarse como elemento xerador de riqueza que afoga, dalgunha maneira, esa necesidade de cultura como práctica social, convertíndose nunha práctica que xenera unha riqueza, moitas veces superior a outros sectores ou industrias. Ás veces tanta como para verse como motor económico de certos países.

E que funcións teñen os públicos nestas dúas realidades?

• O público que a través da participación en certas prácticas culturais se desenvolve como persoa e como comunidade, creando unha linguaxe común e de cohesión.

• Ao contrario, o público presentado como cliente, como mero consumidor e xerador de riqueza nas prácticas culturais.

 

Os públicos. Palabra de orixe francés que se refire ao conxunto de persoas interesadas por determinadas prácticas culturais. “Non existen públicos interesados por toda a cultura” afirma Colomer, se non que cada práctica crea uns públicos propios e determinados. Do que si podemos falar e do omnivorismo cultural e do univorismo cultural, persoas que se interesan por varias prácticas culturais e as que practican/consumen únicamente un tipo de cultura.

Falando de públicos da cultura podemos separar en dous grupos:

• Persoas non interesadas: Aquelas persoas que non atopan ningún tipo de valor na cultura.

• Persoas interesadas: Dentro das cales podemos distinguir, por unha banda, ás persoas que participan das prácticas culturais e aquelas que non participan.

Por que logo, se lles interesa a arte, non participan? Existen as chamadas barreiras: todos aqueles factores que impiden ás persoas acudir ou participar das prácticas artísticas. Poden ser de tipo subxectivo (mentais, prexuízos, estigmas…) ou obxectivo (acabo de ter dous fillos e non podo ir…)

 

Dentro dos públicos que si participan, podemos distinguir entre varios tipos:

• Habituais/proactivos: Aqueles con hábitos culturais. A cultura está presente nas súas vidas.

• Ocasionais/reactivos: Aqueles que participan das prácticas culturas porque existe un estímulo (Ex: boa campaña de marketing, recomendación dun amigo/a…)

• Noveles: Aqueles que rompen as barreiras por primeira vez.

 

Basándonos nas estatíticas, entre os públicos noveles que acoden a algún espectáculo de artes escénicas, entre o 12-15% repiten. Dos que van unha segunda vez, máis ou menos o 40% tamén volve ir. E dos que acoden unha terceira vez, o 70% continúan consumindo artes escénicas. Polo tanto, esta primeira vez que se acode a un espectáculo de artes escénicas é un punto moi importante no que existe unha gran posbilidade de crear un público asiduo.

Todos estes datos preséntannos un primeiro mapa dos públicos e a súa heteroxénea relación coa cultura. Unha cultura que no Estado español parece que é cara, unha cultura da que te podes considerar espectador frecuente se participas de prácticas culturais cinco veces no ano.

 

Pequenos debates por grupos: por que nos interesa a xestión do público na cultura?

 

Que queremos conseguir cunha óptima xestión dos públicos? Cales son os obxectivos da consecución de públicos? Que non funciona e hai que mellorar? É un problema financiero? Un problema de rendibilidade social? A continuación algunhas das ideas compartidas:

• Sostibilidade do proxecto
• Valor comunitario
• Captación de públicos obxectivos
• Falta de valor nas artes, especialmente en actividade cultural gratuíta
• Para manter viva a actividade, que crezca e se rexenere
• Para poder seguir traballando no que me gusta
• Retorno social

En definitiva, que dependendo do sector no que se traballe, as preocupacións, as necesidades e os obxectivos para/con os públicos son diferentes e contrastados. Unha reflexión interesante que xorde deste debate é a de deixar de valorar o éxito dun proxecto pola cantidade de público que participa del. Estes datos, presentados sempre por parte da Administración pública, xa que, como entidade privada, sen público o negocio non funciona. Hai que buscar unha alternativa no sector público que mida o éxito dun proxecto en función do valor social que outorga, a capacidade de transformación  e de cohesión social que lle dá a unha comunidade, e non únicamente por valores numéricos.

Esta idea, canta máis cantidade máis éxito, é a herdanza das políticas culturais dos anos 60 así como de André Malraux, ministro francés en 1968, cuxo obxectivo en políticas culturais era o de xuntar ao maior número de xente, sen valorar a calidade da experiencia que se lles ofrecía ás mesmas.

Hai que ter clara a finalidade para elixir a metodoloxía

 

Introducción á xestión dos públicos culturais

 

Para comezar este apartado volvemos a conceptos xa tratados, os diferentes tipos de públicos, presentados cunha linguaxe diferente:

• Público latente, aquel interesado que non participa.
• Indiferente, non interesado.
• Obxectivo, parte dos públicos potenciais que ti marcas como obxectivo para unha práctica cultural concreta.
• Públicos obrigados (cautivos). Aquel público que participa da cultura porque o obrigan, sen ter opción a elixir. Este é un público xove na súa meirande parte.

En relación a este último punto, Colomer comenta a súa propia experiencia con focus groups de xuventude, nos que constantemente se escoitan frases como  “cando falamos de ir son eu o único interesado, así que non imos”. Os grupos integrados por mozos e mozas poden xogar un papel opresor dos intereses culturais, ou, pola contra, crear un estímulo. Cando é unha única persoa dentro dun grupo a que presenta inquedanzas culturais queda calificado de “raro/a” e para evitar esta situación decide non participar da cultura. Ao contrario, cando hai un grupo de mozos e mozas onde a maioría son públicos activos e participativos, é bastante probable que eses compañeiros ou compañeiras que non acuden a prácticas culturais, vaian para acompañar ao seu grupo, creando así unha figura de público potencial.

Abrindo de novo o debate, Jaume pregunta a varias alumnas da aula sobre as prácticas culturais que lles gustan e cando comezou o seu vínculo con elas. As opinións das compañeiras son variadas: música, artes escénicas, fotografía, artes plásticas… pero a maioría teñen algo en común e é que todas comezaron a participar da cultura porque algún amigo/a ou familiar lles dixeron que os acompañaran.

“Non pode haber intereses culturais sen experiencia previa. Pódese ter predisposición a certo tipo de sensibilidades, pero o interse só se xenera a través dunha experiencia” afirma Jaume. Por unha banda existe ese vínculo dos referentes, tanto adultos como de amizades, e por outra banda, podemos falar do vínculo emotivo, que nos conecta directamente cunha disciplina cultural pola sensación ou sentimento que nos xenera. En resumo, porque nos gusta.

 

Por iso, falamos das lóxicas explicativas da diversidade de intereses culturais

 

O clasismo de Bourdieu

Bourdieu presenta as prácticas culturais coma un ritual social. De esta maneira dá a cada clase social, unha “clase” ou “tipo” de cultura, “a distinción”.

• Ás clases dominantes a denominada “alta cultura”
• As clases medias aspiran á “alta cultura” pero non sempre chegan
• As clases baixas teñen a denominada “cultura popular”

De que maneira evolucionan os intereses culturais? Na primeira infancia constrúese no sistema receptivo que as prácticas culturais son o que determina o  grupo social. Desta maneira, o ser humano ao nacer se verá completamente influenciado polas prácticas culturais que o seu grupo (vertical) realiza, entendendo esas como “súas”.  Na segunda etapa, centrámonos na adolescencia, nos grupos de amigos e amigas, onde existe un grupo horizontal, no que comezan a formarse uns intereses culturais que cambian e se transforman a medida que crecemos.

 

O omnivorismo de Peterson

A finais do último século, Peterson afirma en Norteamérica que os públicos das clases dominantes  son omnívoros, é dicir, que consumen todo tipo de culturas. “O eixo da alta cultura” que disfruta das “altas culturas” e da “cultura popular”.

 

A disonancia de Lahire

A principios deste século Lahire discute a teoría de Bourdieu, afirmando que, pese que os nosos intereses culturais si que están influenciados polo noso grupo social, existen “excepcións”: persoas que pese a pertencer a un grupo social determinado, gozan de prácticas culturais que “non lle pertencen” ao seu colectivo social. Estes intereses distintivos tenden a estar influenciados por estudos superiores, por persoas aventureiras que viaxan e entran en contacto con outras culturas ou persoas que non coñecerían no seu contexto. Este eixo explica as consonancias e diverxencias entre os diferentes contextos sociais en relación ás prácticas culturais.

 

O modelo de Kotler

Kotler, o pai do marketing, presenta o modelo máis complexo dos catro. Afirma que son moitos os factores que inflúen ou delimitan os nosos intereses culturais. Estes factores son de tipo social, psicolóxico, cultural ou persoal. Desta maneira afirma que cada individuo é diferente, e que, polo tanto, cada persoa presenta uns intereses culturais diferenciados. Coa chegada das novas tecnoloxías, as diferencias entre xeracións son cada vez máis marcadas.

 

 

Existen dúas maneiras de concibir os públicos:

 

• Os públicos como consumidores, usuarios ou beneficiarios: Isto fomenta a accesibilidade a propostas culturais. Estrutúrase a través dunha cadena de valor clásica, na que cada traballador e proceso da práctica cultural engade valor ao feito cultural, até que se chega ao último axente da cadena, o público, quen consume e “traga” todo o feito cultural: a práctica cultural remata/morre co público. Neste modelo triunfa o marketing que fomenta os encontros entre público e o producto cultural.

• Os públicos como colaboradores: O público engade valor, convirte o esquema no chamado círculo virtuoso da cultura, formando unha espiral na que os públicos engaden valor ao feito cultural. Créase unha experiencia de co-creación, os públicos participan da toma de decisións e da elaboración de contidos. Os espectadores como axentes “activos” no proceso cultural: unha metodoloxía que presenta o empoderamento dos públicos coma finalidade última.

 

Jaume fálanos do proxecto “Be SpectActive!”, unha proposta na que nove equipamentos escénicos de nove dinamizadores de países europeos realizan durante catro anos unha experiencia de co-producción e co-creación cos espectadores. Aliándose con tres universidades que avalían resultados e analizan se este feito engade valor á proposta. Aquí o enlace por se lle queredes botar unha ollada .

 

Modelo de xestión propostos polo Marketing

• Obxectivo: Incremento final do número de consumidores
• Segmentación: Agrupar os públicos segundo as súas similitudes

 

Modalidades básicas de Marketing

• Transaccional: Os públicos son anónimos e presentan unha comunicación invasiva e repetitiva. O seu último obxectivo son as ventas/transaccións.
• Relacional: Para xerar confianza temos que crear unha relación directa co cliente/público, coñecelo e fidelizalo, a través dunha relación directa e persoal.

 

Audience development

Os públicos cada vez están máis interesados en colaborar cos creadores. Se están alonxando desa idea de “eu interactuo co equipamento” para pasar pasar a “eu colaboro co creador/a”. O obxectivo agora é crear unha comunidade que colabora na creación dun proxecto cultural.

Primeiro copiábamos os valores mercantís, despois pasamos a unha idea de relación entre xestor cultural e público e agora o obxectivo vai cara crear unha comunidade de interés, presentando ao xestor/a como dinamizador/a da actividade cultural. Unha proposta na que tanto os xestores/as como os público avanzan de maneira conxunta, sen perder estes primeiros o rol de profesional, cara unha cultura máis colaborativa incorporando aos públicos no seu desarrollo.

Moitas grazas a Jaume Colomer por unha clase tan clara e sincera. Unha das clases máis interesantes e técnicas do curso, na que comenzamos a chamarlle ás cousas polo seu nome e a comprender onde reside “o segredo” ou “a incógnita” da relación entre los públicos e a cultura. Aínda queda moito traballo por facer pero agora vémolo con máis esperanza.

 

 

Trala intensa primeira parte de presentación dos anteproxectos -e un merecido descanso-  a sesión do 21 de decembro continuou cunha segunda parte, máis sosegada para os equipos, pero igualmente interesante, na que primeiro escoitar, e logo falar, sobre cuestións  que están a ser cada vez máis importantes para a sociedade e que supoñen un reto na xestión cultural, como son a inclusión, a accesibilidade, as cuestións de xénero e a sostibilidade.

 

Julio Gómez, codirector do festival Sinsal e Sinsalaudio, falounos de SOSTIBILIDADE . Un concepto que marca cada vez máis o enfoque de moitos eventos a nivel europeo, sendo xa un obxectivo irrenunciable para os organizadores. Búscase o emprego de combustibles pouco contaminantes, optimizar os movementos de transporte para causar o menor impacto posible e garantir a reciclaxe de cantos máis elementos mellor, aplicando a máxima de que a mellor forma de reciclar é facelo na orixe procurando non xerar residuos.

Nos eventos tamén comeza a haber unha política moi concreta con  respecto á auga: auga como dereito, non como mercancía. Por iso, moitos festivais están a promover envases ou a admitir os que leva o usuario para reenchelos. Tamén se pensa na alimentación, poñendo en valor os excedentes, promovendo repartos, traballando o produto local… E, obviamente, se traballa nos modelos de organización e loxística, para tender á reutilización ou reciclaxe de elementos dunha edición a outra e minimizar a pegada ecolóxica dunha nova fabricación de certos materiais.

Julio falounos dunha ferramenta moi útil para poder desenvolver todas estas premisas, como é a coordinación de actividades empresariais. Un proceso baseado no diálogo entre os organizadores e todas as partes implicadas, con independencia do seu grao de proximidade ao evento, antes, durante e despois do mesmo. Nestas xuntanzas fálase, e confírmase a existencia dunha política de seguridade laboral, en canto ás cuestións que repercuten na integridade física dos traballadores, pero tamén nas legais e fiscais, así como a seguridade dos públicos. E incídese nas cuestións xa expostas de sostibilidade medioambiental. É a ferramenta que emprega Sinsal, un festival no que, por certo, non se empregan plásticos nin celulosas polas dificultades que presentan na súa reciclaxe.

 

Paula Cabaleiro, comisaria e xestora cultural,  dirixiu a súa intervención á PERSPECTIVA DE XÉNERO E GUALDADE  na xestión cultural e foi moi clara ao respecto: para ela, a perspectiva de xénero, a defensa da igualdade, son unha obriga para un xestor cultural, do mesmo xeito que son un dereito para a sociedade. E cando se xestiona cultura, sexa con diñeiro público ou privado, sen atender a estas cuestións o que se está a facer é atentar contra un dereito.

Paula explicounos que a súa visión e conviccións ao respecto teñen moito que ver co que viviu como estudante de Belas Artes, cun 70% de alumnas nas aulas, que, unha vez rematada a carreira, practicamente desaparecían no mercado laboral. Nas galerías, apenas había representación de mulleres artistas, igual que nos premios, tanto como receptoras como parte dos xurados. Por iso, cando foi ela a responsable de comisariar, decidiu contribuír ao equilibrio que non había e que, en termos xerais, sigue sen haber. Porque, segundo nos explicou, o teito de cristal é moi sólido no caso da arte, igual que en boa parte dos sectores. Por exemplo en ARCO, a referencia da arte contemporánea en España, as mulleres só representan o 20% dos artistas participantes.

Paula Cabaleiro falounos tamén da iniciativa Mulleres en acción, violencia cero, na que a arte pasa a ser unha ferramenta de concienciación para erradicar a violencia de xénero, ao tempo que é plataforma de mulleres artistas. Esta iniciativa, que desenvolve coa colaboración e implicación de varios concellos da provincia de Pontevedra, está a chegar cada vez a máis asociacións, centros escolares e institucións, de tal maneira que amplifica o seu impacto social, pero tamén o seu impacto artístico.

 

Pola súa banda, Encarna Lago, xerente da Rede Museística Provincial de Lugo, falou con nós de INCLUSIÓN e ACCESIBILIDADE. De que os dereitos culturais son para tod@s e que, por tanto, garantir que o patrimonio cultural chegue a toda a cidadanía é o deber da xestora cultural. Que non hai que “confundir o rigor científico co rigor mortis” porque, moitas veces, por riba das normativas que hai que mudar para adecualas ao tempo actual, está a vontade de achegar a cultura a todas as persoas e, sobre todo, de facelo desde a alteridade.

Pero Encarna non acudiu á mesa redonda soa. Fíxoo con Ángeles Miguélez, unha das profesionais que traballa no departamento de Didáctica do Museo do Mar de Lugo. Ela lembrounos algo que é obvio pero que con demasiada frecuencia se esquece: que as persoas con discapacidade son membros  da comunidade e, por tanto, teñen o mesmo dereito que calquera outra a acceder á cultura. E explicounos que a accesibilidade non é o mesmo que a inclusión.

 

Fíxoo en primeira persoa, porque Ángeles, ademais de ser unha das profesionais que traballa no Museo do Mar, e de desenvolver nel medio cento de obradoiros anuais, é unha persoa invidente que un día decidiu que non só quería poder visitar os museos, senón que tamén quería traballar neles. Porque “no momento no que deixo de recibir un servizo a prestalo paso da accesibilidade á inclusión”. Un paso que segundo nos dixo debe ser o obxectivo a acadar, sen esquecer que “a accesibilidade para algunhas persoas é necesaria, e moi importante, pero, para todas, é moito máis confortable”.

 

 

Momento de debate

Tralas exposicións das ponentes houbo tempo para preguntar e debatir. Faláronse de moitas cousas aínda que sen dúbida foron as cuestións de xénero as que máis tempo ocuparon, porque moitas e moitos observamos carencias, tamén no ámbito da cultura, neste sentido. Apuntouse á falta dun protocolo específico para agresións machistas dentro dos plans de seguridade e emerxencia dos eventos, así como a escasa sensibilidade que moitas veces, ante feitos como mínimo repudiables, amosan os equipos de seguridade. E púxose sobre a mesa o valor das palabras do que falara Encarna Lago para debatir sobre unha cuestión, apuntada por Paula Cabaleiro e varias alumnas: por que ao remate do curso o noso título será de experto universitario e non de experta? E, profundando no valor de palabras e mensaxes, chegamos mesmo a cuestionar se o cartaz promocional do noso curso podía ter un trasfondo machista, herdeiro inconsciente dos estereotipos da publicidade tradicional. Un debate que queda aberto a todos os lectores deste post.

Por Carmen Prego Lamas

Na última aula antes do comezo do descanso de Nadal, achegámonos á Economía da Cultura a través do profesor da Universidade de Valencia, Pau Rausell. Benvidas as achegas do profesor, xa que nos permitiron, ou polo menos no meu caso, entender a xestión cultural dende a perspectiva da xeración de economía, de investimento, de reto, de crecemento económico …. Mudando vellas expresións como a de “A Cultura como gasto”.

 

Quero empezar este post cunha idea clave e que permite centrar o que foi a sesión de traballo co profesor Rausell: nos anos 90 a investigación na Economía da Cultura necesitaba xustificarse ante os “economistas” ( de servizos, os financeiros,….) o corro da Economía (con maiúsculas, para entendernos) estaba pechado para o ámbito da cultura. Se te xuntabas, comenta o profesor Rausell, co sector da Cultura notabas “aquí están os economistas a ensuciar a cultura”. A perspectiva mudou e aqueles economistas agora queren aproximarse/facer industria cultural.  E comenta, con gran satisfacción, que nestes momentos a “Unidad de Investigación en Economía de la Cultura y Turismo (Econcult)” que el dirixe, é unha das unidades de investigación que máis ingresos xera na Universidade de Valencia. Aproximámonos as propostas de traballo desta unidade nas que a máxima é a de proxectos con viabilidade orzamentaria apostando polos espazos, a innovación e a cultura. Ideas interesantes no seguinte enlace web econcult.eu.

 

 

Destaco a reflexión inicial de traballo dalgunhas propostas desta Unidade de investigación, como por exemplo:

• El Horno. Espacio de las Artes y la Cultura para la inclusión social y la Salud Pública: como unha proposta de reinvención do espazo, o inicio de proxecto é cunha pregunta clave: ¿qué é o que temos? ¿cales son as restricións do espazo? Relacionar cultura/creatividade/saúde/inclusión/cuestións arquitectónicas…. Na xestión deste espazo. Cunha visión integral dos proxectos na súa fase inicial.

Así mesmo, Pau Rausell tamén analiza as políticas culturais e entre as prioridades destaca, por exemplo, que a nivel europeo todas as convocatorias especialmente o PROGRAMA COSME cada vez ten máis importancia na valoración dos proxectos presentados no ámbito da cultura, do patrimonio. Temos, polo tanto, un novo exemplo desta mirada da Economía á Cultura.

Vexamos máis polo miúdo esta aproximación. A economía como ciencia social que explica as eleccións dos individuos, e aplicada ao ámbito da cultura  “trata de inferir o comportamento dos individuos cando teñen que elixir entre usos alternativos do seu tempo e recursos” e aquí temos:

• O individualismo metodolóxico: son os individuos os que toman as decisións de xeito racional e consciente.
• Estas decisións son tomadas no marco de determinadas preferencias.
• O obxectivo destas decisións é maximizar a utilidade das ditas eleccións.
• Todo este proceso está suxeito a un conxunto de restricións que poden ser: de orzamento dispoñible, en relación co tempo, co custe de oportunidade ou con outras restricións institucionais e sociais.

A partir da conxunción destes principios metodolóxicos pódense elaborar modelos econométricos que poden chegar a explicar por que decidimos comprar unha entrada a un museo ou explicado en termos económicos: a satisfacción pola entrada ao museo é superior ao seu custe? A partir de aquí, pasaríamos a outros dos puntos da aplicación da Economía á Cultura: dado ese nivel de preferencia (a elección no noso caso da compra desa entrada ao museo) como se poderían aumentar os beneficios de satisfacción?

Así, dende unha perspectiva de aplicación da Economía á Cultura podemos establecer, como exemplo, o seguinte obxectivo: “imos facer que a xente vaia máis ao teatro” posibles ideas:

• Baixar os impostos do teatro, pero non necesariamente ten por que baixar o prezo.
• Prezo: redución do custe.
• Programar máis teatro: creamos a oferta, creamos máis oportunidade. Aumentar a programación reducindo as restricións.
• Outras moitas que poderían xurdir,…

A Economía da cultura tenta, polo tanto, aproximarse os hábitos de consumo cultural, por exemplo e  facer inferencias, extraer conclusións que permitan xerar os elementos necesarios para acadar ese obxectivo. O profesor Rausell coméntanos que España é un dos países nos que máis analizado están os hábitos culturais da poboación e que no desenvolvemento das programacións non empregamos nin o 10% desta información.

 

Nesta aproximación ao estudio aplicado da Economía á Cultura é importante saber:

Que estuda a disciplina académica da economía da cultura?

• Aquí atopamos, por unha parte que os bens e servizos culturais non son un output calquera xa que son “bens de experiencia” e en moitos casos moitos destes bens/servizos culturais mostran atributos de bens públicos.
• O estudio dos mercados da cultura
• A xestión dos grandes equipamentos culturais é un tema clave especialmente en cuestións relacionadas cos modelos de xestión cultural e que se están a converter en temas centrais de estudo en traballos de economía e de xestión cultural
• As funcións da intervención pública na provisión de bens e servizos culturais: tanto para a satisfacción dos dereitos culturais como polos efectos económicos e a versatilidade da cultura para acadar un abano de obxectivos sociais, educativos, etc.

 

Desta análise da aplicación da Economía á Cultura, tamén xurde unha cuestión ¿hai cousas en cultura que non se poden contar/cuantificar? Por exemplo: o impacto cognitivo dunha exposición pódese cuantificar, darlle un valor económico?

No estudio dos mercados da cultura temos:

• Experiencias culturais que non son de mercado,
• Experiencias culturais que son de mercado,
• Experiencias que prevén as AA.PP.

É importante coñecer onde está o átomo cultural, o punto de relación/de contacto entre a economía de mercado e o ecosistema cultural. Nestes momentos, estamos convertendo, cada vez máis, bens e servizos culturais como produtos.

En relación co estudio da Economía das Organizacións Culturais, o profesor Rausell comenta que:

• As organizacións culturais funcionan, cada vez máis, como referentes doutras organizacións económicas
• As motivacións dos/as participantes (sexan capital ou traballo) planéanse en termos diferentes ao resto do sistema económico, o que implica unha maior resistencia “non podemos comparar o mercado de cadeiras co mercado das emocións”.
• A creatividade como input e o contexto (espacio) resultan máis importantes que en outros ámbitos.
• As condicións obxectivas de traballo no sector cultural son peores que na media da economía , pero hai algún tipo de compensación, un valor engadido.
• A tendencia estrutural que o ámbito da cultura non sexa comparable aos outros sectores.
• Os/as profesionais do ámbito da cultura destacan polas súas habilidades/capacidades de innovación e creatividade respecto dos profesionais doutros sectores, pero teñen máis dificultades na xestión do tempo, por exemplo, e na habilidade de comunicar os contidos dos seus proxectos.

 

Cultura, alicerce da sustentabilidade

A última parte da sesión centrouse nas posibilidades da Economía da Cultura como programa de política económica e a súa relación co desenvolvemento,  e así, temos que ser conscientes da evolución do concepto de desenvolvemento e tomando de referencia a Jon HAWKES que no seu libro The Fourth Pillar of Sustainability: culture’s essential role in public planning, que como argumento central está o de propor a cultura como cuarto piar da sustentabilidade (ao mesmo nivel que os tres piares tradicionais: desenvolvemento económico, social e ecolóxico).

Para HAWKES a cultura é un proceso, non un produto. Sen a vitalidade da cultura, a planificación pública nunca pode ser realmente eficaz e íntegra; coa importancia do nivel local para favorecer un desenvolvemento sostible cun forte compoñente cultural.

Rausell sostén que o obxectivo de toda acción pública é a da política na que a cultura adquire centralidade e reflexiona sobre aspectos como:

• As políticas culturais son as que “menos cambian” nun cambio electoral faise o que se fai.
• Temos modelos de facer xestión cultural secuestrados polos equipos técnicos: quen delimita a política cultural a nivel municipal é o técnico. Anoto a reflexión!!
• As políticas culturais son as menos eficaces de todas.

A centralidade da Cultura nas políticas públicas debe ser unha aposta xa que:

• A Cultura incrementa o “atractivo” das rexións.
• A Cultura incrementa a productividade dos restantes sectores
• Mellora a eficiencia e a adaptación ás novas realidades sociais

 

Esta aposta, a través da innovación, tamén é unha preocupación das políticas europeas así Europa 2020 é a estratexia de crecemento da UE para a próxima década. Baixo a perspectiva de que a “UE se converta nunha economía intelixente, sostible e integradora” e fixando cinco grandes obxectivos en materia de emprego, innovación, educación, inclusión social e clima/enerxía. Cada estado membro adopta os seus propios obxectivos nacionais. Así mesmo, as autoridades nacionais e rexionais deben preparar estratexias de especialización intelixente no proceso de descubrimento de emprendedores. Estas estratexias (ESCALAS RIS3: estratexias nacionais e rexionais para a especialización intelixente) serán determinantes na distribución dos fondos europeos.

 

 

 

 

A modo de conclusión, desta interesante aula, podemos dicir que a cultura xera espazos amables onde se xeran relacións e que cando estas danse con frecuencia dan lugar a interaccións. Apostar, en definitiva, polo crecemento económico baseado, tamén, no dereito a emocionarse xa que como diría PIERE LUIGI SACCO, a “Cultura alegra a vida”.

 

No espazo Foro do Culturgal vén de presentarse o Banco de Boas Prácticas na Xestión Cultural da Asociación Galega de Profesionais da Xestión Cultural. Un proxecto coordinado polo noso compañeiro Sergio Lago e no que traballaron tamén intensamente as ex-alumnas Adriana Castro Tarela e Nela Fraga Rivas.

Dende o enlace boaspracticas.xestoresculturais.gal pódese acceder xa a unha primeira versión do espazo web, que se abre coa vontade de que a comunidade poida axudar a mellorar.

Non se trata dun código, nin manual académico, nin dun ránking de proxectos. Trátase, en esencia, dunha panorámica de 100 proxectos inspiradores e diversos na xestión cultural galega, algúns consolidados e outros que parecen marcar tendencias de futuro. Unha ferramenta que entendemos será de gran utilidade para profesionais e públicos da cultura.

Tamén conta cunha versión en castelán, xa que o seguinte paso será a súa difusión no eido iberoamericano, grazas a un acordo de colaboración entre a AGPXC e o noso Curso. #aprendercompartindo