Ámbito sociocultural. Participación e cidadanía. Con Alberto García

Por Sara Fraga

Nunha aula transmedia con participación tanto virtual coma presencial, debateuse sobre o pasado, o presente e o futuro da cultura e que papel teñen que ter a cidadanía e as entidades públicas neste panorama. Como non podía ser doutra maneira, valoramos como lle afecta a situación da covid á cultura e se é unha oportunidade para implicar á sociedade e á creación cultural máis próxima.

 

Participación, cidadanía, mediación, comunidade e social foron os conceptos clave arredor dos que xirou a aula. Alberto García, técnico de cultura no Concello de Boiro, fixo unha retrospectiva sobre a xestión cultural a nivel occidental reparando especialmente na participación cidadá e na necesidade de que nós, como xestores culturais, actuásemos como mediadores.

 

Unha retrospectiva da cultura: da cultura como recurso á cultura como participación

Alberto, educador social de formación, contounos a súa experiencia xestionando un centro social de Boiro, na que fronte ó devir político, sempre priorizou a participación cidadá na actividade cultural. A liña de traballo que nos propón Alberto recóllese na mesma Constitución Española, na que o Art. 9.2 afirma que a cidadanía ten dereito a participar na cultura da súa contorna. Polo tanto, co noso traballo sempre debemos favorecer e facilitar que se exerza este dereito para que haxa un desenvolvemento social.

Cunha retrospectiva histórica da evolución da cultura e de como este sector se presentaba ó mundo vimos como se pasou de defender a cultura coma un recurso económico a un modelo no que se defende a cultura como participación, como medio para o desenvolvemento humano e social en aspectos que non son só produtivistas.

Cunha máscara co estampado dun pano do traxe tradicional galego, Alberto recordounos que esta forma de facer cultura participativa leva séculos implantada en Galicia e que, esta rede asociativa existente facilita a programación de pequenos eventos nos que é a propia poboación galega a protagonista, máis que de grandes fitos culturais.

 

Cultura sustentable e participativa

A chave que nos deu Alberto, pero que xa se viña destacando nas anteriores aulas, foi a mediación. Como xestores culturais e sendo coñecedores do ecosistema cultural co que traballamos, debemos procurar que as entidades públicas non compitan coas asociacións ou os demais axentes creadores de cultura, debemos mediar para que haxa unha autoestimulación, unha dinamización e un equilibrio. Traballando con respecto e en comunidade, a cultura servirá como transformación social.

O artigo de Alberto no xornal Nós foi o inicio do debate sobre como lle está afectando a COVID-19 á cultura. Partindo de que a cultura está nunha crise extrema, chegamos a varias conclusións fundamentais:

  • A cultura debe ser sustentable e de proximidade
  • As tradicións vivas coma o Samaín ou o Magosto están practicamente anuladas.
  • A democracia debilítase se o tecido social non produce a súa propia cultura.

 

Aplicar o aprendido

A segunda parte da aula consistiu nun exercicio práctico no que, a partir das palabras chave e das reflexións sobre a cultura participativa e sustentable, analizabamos se diversos proxectos culturais dos concellos cos que estamos traballando son exemplos de boas ou malas prácticas.

Dende diferentes lugares de Galicia e con varias vídeo-chamadas ó mesmo tempo as distintas equipas foron capaces de analizar os proxectos culturais e de presentalos diante de todas as compañeiras entre risas e con análises máis ben subxectivas.

Esta aula demostrou que pode que o tecido sociocultural de Galicia estea en perigo, pero que as ganas de xuntarse están presentes e traspasan as pantallas, polo que cando menos as participantes do curso, traballaremos porque a sociocultura galega sobreviva esta crise.

Como din no Entroido Tradicional de Samede: “Viva a unión, c***llo!”.

A cultura no marco dos obxectivos de desenvolvemento sostible. Con Encarna Lago

Esta semana celebramos dobre xornada no Curso, así que, ademais de ter clase o venres, tivémola tamén o xoves. Nela celebramos, por unha banda, a nosa primeira sesión de traballo por grupos co apoio do equipo de titores. Coa novidade, con respecto a edicións anteriores, de que a desenvolvemos na plataforma dixital, onde cada un dos grupos ten xa a súa propia canle para poder xuntarse e traballar. Bótase de menos, segundo comentaban, o contacto persoal, pero a parte positiva é que nas reunións dixitais todos podemos vernos as caras.

Esta sesión de traballo, encamiñada a perfilar as diagnoses culturais, ocupou a primeira metade da tarde. A segunda, adicámola a coñecer o papel da cultura no marco dos obxectivos de desenvolvemento sostible. Os ODS son un grupo de obxectivos impulsados dende as Nacións Unidas relativos ao desenvolvemento internacional futuro e están a ter gran importancia en moitas das liñas de traballo no eido cultural. Hai 17 obxectivos e 169 metas específicas que se desenvolven de 2015 a 2030.

Para achegarnos a estes obxectivos tivemos o pracer de contar con Encarna Lago, xerente da Rede Museística Provincial de Lugo. Encarna é un referente do que se coñece como nova museoloxía e leva tempo impulsando o desenvolvemento dunha cultura máis inclusiva. Ademais participa en numerosas iniciativas e redes internacionais arredor da sostibilidade. Por iso era a persoa idónea para falarnos da cultura no marco dos ODS.

A súa foi unha charla moi reveladora en canto a todo o que podemos facer como sector, pero tamén a título persoal. Por iso, ademais, resultounos especialmente inspiradora.

Elaboración do diagnóstico. Identificación de necesidades e oportunidades. Con Ana Lorenzo

Por Anxo Fernández

Xa non nos parece raro estar nunha aula con máscara, ser menos de trinta persoas e ocupar case todo o espazo, non tocarnos, non poder acercarnos (de verdade) para compartir ideas, xeniais ou tolemias. Pero iso si, as docentes do curso están traballando duro para que a nova normalidade non sexa quen de acabar coas clases participativas, onde aprender compartindo.

E seguimos nesta nova edición do Curso de Experto Universitario en Xestión Cultural, detrás das nosas variopintas máscaras, aprendendo compartindo e hoxe a aula centrouse nesa cuestión clave para implementar con éxito os nosos proxectos: a diagnose.

Antes de entrar en materia, comezamos repasando a aula da semana pasada, as novidades da web do curso, do inicio do traballo en equipo e das escollas dos diferentes contextos e as formas xurídicas. Teremos exemplos ben interesantes con opcións diferentes. Como sempre, isto axudará a enriquecernos mutuamente. Finalmente dimos un breve repaso das novidades que temos nos nosos taboleiros de Trello e as deadlines próximas, rematando coa axenda da próxima semana, na que teremos dobre sesión para rematar o primeiro mes de curso. Continuamos xirando!

 

A diagnose: non sexamos paracaidistas!

Ana Lorenzo é socióloga e fundadora de Cidadanía, unha cooperativa galega que desde 1999 traballa a prol da democracia participativa como centro do seu proxecto profesional, facilitando a participación activa da cidadanía nas políticas públicas, deseñando procesos de investigación, consultoría e formación. Isto promete!

E niso avanzamos na sesión, centrándonos, como dicía, no proceso clave de todo proxecto cultural (proxecto cultural con éxito!): a diagnose. Así, a meta é obter unha visión global dos sentidos da diagnose, que perspectivas podemos tomar e que nos pode dar cada unha, sendo o reto fundamental que este proceso nos sirva para algo.

Deste xeito, con esta meta, a idea que se desenvolveu durante a aula, de xeito fundamental, foi pensar nas necesidades da xente dun lugar e como os proxectos culturais poden axudar a estas necesidades. Neste eido foi de interese o documento que se nos trasladou con anterioridade á clase, sobre Necesidades Humanas e Satisfactores, de Julio Alguacil Gómez. É de relevancia distinguir as necesidades dunha sociedade dos satisfactores, conceptos que moitas veces se mesturan e confunden.

Entrando en materia, afondando nas técnicas de investigación, para seren capaces de descubrir as diferentes capas dun lugar, que nos axuden a artellar con éxito un proxecto cultural, explicáronsenos as tres perspectivas de investigación, unha meramente descritiva, outra explicativa e, de longo a máis interesante, a transformativa. Nós, acaso, non queremos con esta formación ser quen de ter as habilidades suficientes para que os nosos proxectos sexan transformativos? Sexan quen de crear outras sociedades e, agora que se leva tanto, volver á normalidade, pese a que, para min, a normalidade era o problema. Pero ese é outro conto.

Sen esquecer un dos piares desta formación, a participación activa do alumnado, chegamos ao descanso, logo do que, primeiro, recapitulamos. Os descansos nesta nova normalidade tamén son diferentes. Mesmo, polo que din, as post-clases xa non son o que eran. A sesión vermú, por chamala dalgún xeito, nun venres á noite nun Santiago confinado, xa non é posible.

 

Seguimos aprendendo: o mapeo

Na parte final da clase, non menos interesante, abordamos outras relevantes ferramentas da diagnose: o mapeo, a análise de discursos e a triangulación. Así, como futuros expertos na xestión cultural, temos que ser quen de ler entre liñas cando analicemos discursos ou respostas ás entrevistas que poidamos facer. Deste xeito, temos que ir, cada vez, afinando máis. Contextualizar e logo enfocar. O mapeo de axentes para poder deseñar un proxecto cultural nun determinado espazo vainos axudar a descubrir con quen debemos aliarnos no proceso participativo do noso futuro proxecto. Porque, como se di no artigo, non debemos ser paracaidistas. O noso proxecto non pode cociñarse fóra do lugar no que o imos implementar. Temos que, a través da recompilación do maior número de datos relevantes dun lugar, ser capaces de discernir os axentes que nos poidan interesar, os que poden estar máis cerca do noso proxecto.

Ese mapeo daría paso á diagnose das necesidades en si mesma. Agora xa, acelerando, teríamos que pór sobre a mesa esas necesidades, eses problemas detectados na nosa diagnose e convertir os problemas priorizados en obxetivos, un ou dous, para xa, finalmente, desenvolver con que accións culturais imos conseguir acadar eses fins.

Para rematar a sesión deste venres estudamos a técnica DAFO, unha técnica que moitas das alumnas da clase xa coñecen, pero que se revela, tamén, como estratéxica no desenvolvemento exitoso dun proxecto.

En resumo, se temos unha boa diagnose, se facemos un bo mapeo de axentes, detectamos as necesidades e problemas dun espazo, convertíndoos en obxetivos, cunha análise DAFO forte, poderemos estar (case) seguras de que o noso proxecto será exitoso.

Toca, pois, aplicar o aprendido, compartir, compartir nas nosas plataformas de traballo no espazo web e seguir avanzando. Case toca soñar, parafraseando ao amigo Alfonso Pexegueiro, pois soñar axúdanos a descubrir a realidade e a realidade permítenos descubrir os soños.

Técnicas para o traballo en equipo e ferramentas colaborativas. Con Diego Parajó

Esta sesión, adicada ao traballo en equipo e colaborativo, tivo unha pequena primeira parte. Nela, ademais de poñer en común as impresións sobre a  anterior aula con Lluís Bonet e Sergio Lago, puidemos coñecer a Diego V. Meizoso, unha das personas que participa na titorización do Curso e que acompañará ao alumnado ao longo do proceso de construción dos proxectos culturais.

Precisamente diso tamén se falou nesta sesión: fixéronse os grupos de traballo, explicouse o plan previsto e anunciáronse as datas e contidos dos primeiros entregables. Con todo iso sobre a mesa, só quedaba poñerse en marcha. E para iso contamos con Diego Parajó, outro dos titores, co que os achegamos ás técnicas para o traballo en equipo e ás ferramentas para desenvolvelo.

 

Adeus post-it!

Nas cinco edicións previas, esta sesión celebrouse sempre de maneira moi dinámica, desenvolvendo os exercicios propostos por Diego de maneira práctica, moi, moi divertida e con ducias de post-it de cores. Pero nesta sexta edición a nova normalidade manda e non quedou máis remedio que renunciar a ese formato de sesión, que sen dúbida é un dos clásicos do Curso. Renunciar na forma, porque, no fondo, a sesión trasladou os mesmos contidos e ideas que en anos anteriores.

Ademais, Diego substituíu os papeliños de cores nas paredes por papeliños de cores nun taboleiro dixital (Miro), de tal modo que puidemos aprender (facendo) no eido das ferramentas telemáticas.

Nesta sexta edición, o traballo en equipos volverá a coordinarse a través de Trello, outra ferramenta profesional, ás veces é difícil no comezo para algunhas persoas, pero que acaba por ser moi útil e valiosa para o traballo en equipo.

Con todas as ferramentas que nos facilitou Diego estamos list*s para comezar! ;)

Historia, actualidade e perspectivas da xestión cultural. Con Lluís Bonet e Sergio Lago

Por Mar Benavides

Se algo marca o 2020 é a incerteza e o cambio do noso modo de vida. Como nos adaptamos a estes cambios é crucial para o desenvolvemento da nosa sociedade. E non ía ser menos nas nosas clases, onde a presencialidade non sempre é posible e as caras dos nosos compañeiros e compañeiras se ven despersonalizadas cunha máscara. O venres 9 de outubro tivemos a primeira sesión en liña do curso e, aínda que non é o mesmo que compartir unha aula xuntos, puidemos vernos, facer bromas polo chat e falar con total normalidade, conectando o micro claro ;).

Para esta sesión acompañounos Lluís Bonet, unha das máximas referencias académicas e intelectuais no ámbito europeo da xestión cultural. Repasamos a historia e o perfil do xestor cultural e falamos dos desafíos cos que nos encontramos nestes tempos, animándonos á innovar e a non esperar a unha normalidade para facer cousas novas.

A profesión xorde coa necesidade de que alguén organice eventos e actividades culturais colectivas. Temos rexistro desta dende a Idade Moderna (nas cortes, no teatro, etc) tendo incluso algunha referencia bibliográfica sobre a súa xestión. De todas formas, aínda que o oficio foise perfilando co tempo, é nos anos 60 cando aparece o xestor cultural e cando xorde a necesidade de formación no campo.

 

O perfil da xestora cultural e a realidade do sector

É aquí cando Lluís nos pregunta cal é o perfil dun xestor cultural. Que actitudes, habilidades e coñecementos ten que ter? É Deus, como dixo en broma unha das compañeiras? Como se xestiona o talento? E o non-talento? O debate xirou en torno a estas cuestións, e aínda que con diferencias, todos coincidimos nunha síntese común. Ademais concluímos que é unha carreira profesional que require de:

  • Poñerse en valor no ámbito profesional
  • Formación continua: cursos, seminarios, xornadas…
  • Co-aprendizaxe: Compartir proxectos, participar en redes, seguir blogs, visitar equipamentos e espazos, estar ao día da bibliografía…
  • Non só coñecementos, senón a capacidade de xestionar o talento de todos os colaboradores.

No último punto da conferencia con Lluís, falamos dos desafíos actuais da profesión, vinculándoos á pandemia e destacando a necesidade dunha mirada crítica, diversa e innovadora.

Abrimos a segunda parte da clase con Sergio Lago, cunha explicación teórica menos amena, pero importante, para saber como funciona a profesión. Ademais, o profesor soubo paliar a sesión animándonos a interactuar no chat. Falamos do contexto laboral e profesional da xestión cultural en Galicia e dos retos ante a pandemia. Todo isto complementado con varios textos e libros de referencia para aprender máis a fondo sobre a realidade da nosa comunidade.

Se nos quedou claro algo é que queda traballo por facer para dignificar os dereitos laborais do oficio por parte dos sectores privados e públicos e que pode que as cooperativas sexan o presente e futuro da profesión.

Para quen traballamos? ;)

Así comezou a sexta edición do Curso

A nova edición do CEU en Xestión Cultural xa está en marcha, con máscaras e distancia de seguridade na aula, como indican os protocolos da USC, pero, sobre todo, cun alumnado moi participativo e un equipo promotor con moitas ganas de comezar a aprender facendo e aprender compartindo.

A primeira sesión desta sexta edición tivo unha parte de presentación, con Isabel Neira e Gonzalo Rodríguez, profesores da facultade de Ciencias Económicas e Empresariais e codirectores do Curso, e Marcos Lorenzo e Sergio Lago, promotores e coordinadores. Da súa man puidemos coñecer como e por que comezou o Curso de Experto Universitario en Xestión Cultural (no 2014) e como foi a súa evolución ata o día de hoxe.

E, por suposto, tamén puidemos coñecer ás persoas que este curso 2020-21 forman parte do noso alumnado: xente vinculada a ámbitos como a historia, o patrimonio, a divulgación, a comunicación, a educación, o audiovisual,… moi motivada e, na meirande parte dos casos, con obxectivos moi concretos, xa que moitas teñen ou tiveron vinculación con algún proxecto cultural.

Un grupo no que xa se intúen posibles sinerxías e unha clara intención de facer equipo, como puidemos comprobar no descanso ;)

 

Boas prácticas e políticas culturais

Trala pausa, retomamos a sesión con dous contidos concretos. Unha aproximación ás boas prácticas na xestión cultural galega, da man de Sergio Lago, quen avanzou que na vindeira sesión ampliariamos este contido, e ás políticas culturais en Galicia, con Marcos Lorenzo.

Esta parte da sesión propiciou un interesante debate entre o alumnado dende o primeiro momento. Todo comezou con esta pregunta: “por que é bo o gasto en cultura?”

E ti? Que opinas? ;)

Volvemos!

A 6ª edición do Curso de Expert* Universitari* en Xestión Cultural da USC xa está en marcha! Cun alumnado heteroxéneo, en canto a idades e perfís laborais e formativos, pero cunha cousa en común: o interese por achegarse ás claves do desenvolvemento e xestión de proxectos culturais.

O CEU en Xestión Cultural celebrará neste curso 2020-21 sesións presenciais entre o 2 de outubro e o 20 de maio todos os venres lectivos, ademais dun xoves ao mes. A meirande parte delas na facultade de Ciencias Económicas e Empresariais da USC, salvo algunhas sesións en entidades culturais de referencia e algúns contidos en liña, como podes ver no programa do Curso.

O enfoque da formación segue a ser proporcionar coñecementos orientados a unha boa práctica profesional, que se traducirán no desenvolvemento dun proxecto cultural en equipo. Para isto, e para boa parte das titorías, facilitarase o emprego de ferramentas telemáticas que permitan o traballo colaborativo a distancia, tal e como xa se viña facendo en anos anteriores.

Nesta ocasión, ademais, haberá un espazo dixital ao que acceder de maneira sinxela, que servirá para facilitar a docencia en caso de que alumnado ou equipo docente non poidan desprazarse ata a aula.

Tras cinco edicións, o que non ten ningún cambio é a nosa filosofía, que segue a ser #aprenderfacendo e #aprendercompartindo xuntas.

O 2 de outubro comezamos a poñela en práctica na sexta edición! ;)