Curso de Experto Universitario en Xestión Cultural na Universidade de Santiago de Compostela (2015-16)

Prácticas en empresas e entidades seleccionadas co alumnado

#AprenderFacendo. No Curso ofrecemos a posibilidade de ampliar a experiencia formativa no día a día de empresas e entidades do interese d*s nos*s compañeir*s.


2016 03 11 Casa da Xuventude -comunica2editUnha das liñas vertebrais do Curso son os traballos en equipo que se desenvolven sobre contextos reais. No caso do grupo conformado por Alba, Marta e Vicente, tras coñecer o proceso de reflexión aberto polo Concello de Santiago de Compostela sobre o uso da “Casa da Xuventude”, decidiron analizar o caso deste “novo” equipamento municipal localizado na Praza do Matadoiro.

Durante os primeiros meses de 2016 analizaron diferentes modelos de autoxestión cidadá e co-xestión de espazos públicos, sempre despois dunha diagnose do caso concreto deste edificio, do barrio e da oferta sociocultural pre-existente na súa contorna. O resultado foi un documento que foi entregado ao Concello de Santiago.

Posteriormente, durante este verán de 2016 e grazas a un convenio entre a USC e o propio Concello, incorpóranse como equipo mediador para desenvolver o proceso de apertura temporal do centro, renomeado como Matadoiro Compostela. Trátase dun proxecto experimental de mediación cultural, co obxectivo de achegar unha plataforma de escoita participativa previa á definición de usos e reforma do espazo.


Noa_Díaz_Prácticas_1

Noa quería coñecer dende dentro a xestión e programación de actividades culturais dunha institución pública.

Dende hai unhas semanas traballa na Biblioteca Pública de Santiago Ánxel Casal xerando ideas e levando a cabo iniciativas dirixidas ao público infantil e xuvenil arredor do mundo do libro e da propia biblioteca.

O seu “facebook analóxico” e o novo blog da zona infantil-xuvenil buscan fomentar de xeito orixinal a comunicación entre a biblioteca e *s usuari*s.


Fernando é músico profesional. Quixo realizar prácticas no Arquivo Sonoro de Galicia.

Alí está a catalogar, ordear, arquivar, publicar, publicitar, etc. as partituras sobre poemas de Rosalía de Castro que diferentes músicos foron doando.

Tamén ten previsto, aproveitando a súa condición de músico, traballar na música que se gravou na emigración, así como na colección de Dorothé Schubarth, colaborar no traballo de organización de exposicións do Consello Da Cultura Galega, etc.

Fernando_Rei_prácticas_blog


Elena ten un proxecto de restauración dun muíño familiar e considerou que a realización de prácticas na Rede Museística provincial de Lugo podería axudala.

O seu traballo versa sobre o pan como nexo cultural, un símbolo común presente en diferentes sociedades. Logo dun proceso de investigación, xuntarase no Pazo de Tor e o museo fortaleza de Narla (nas fotos) con persoas pertencentes a culturas diferentes, a quen lles explicará o proceso de elaboración do pan no seu país e como dos mesmos elementos, pero cuns procesos particulares, obtéñense resultados diferentes (mais igual de saborosos ;-)

Prácticas Elena 1-pequena


Sol vén do mundo das Belas Artes. Ela elixíu incorporarse ao Museo de Arte Contemporáneo de Vigo.

Dende que está alí xa vivíu 3 montaxes de exposicións, cos seus procesos completos: a chegada das obras, a montaxe, o rexistro, o deseño dos materiais promocionais,… Coñeceu ás artistas e incluso participou na creación dunha das obras, xunto con outras rapazas de prácticas!

Di que as profesionais do MARCO son estupendas, que está a aprender moito delas ademais de pasalo moi ben! :)


 

Tamén tiveron esta experiencia práctica Carolina na Casa-Museo Emilia Pardo Bazán, Cristina en 10d10, unha empresa adicada á xestión cultural e a produción musical e Xurxo en SINSALAudio.

 

 

Última sesión Curso de Experto Universitario en Xestión Cultural 2015-16. Horizontes de futuro para a cultura en Galicia con Manuel Gago

Por Nela Fraga Rivas

O pasado venres clausuramos esta segunda edición do Curso nunha sesión de reflexión sobre os horizontes de futuro para a cultura en Galicia, da man dun profesional cunha importante visión panorámica do sistema cultural galego: Manolo Gago.

Comeza cun enfoque histórico, coa evolución da situación da lingua como punto de referencia da cultura galega, para analizar as perspectivas coexistentes na actualidade: aquela cuxo punto de referencia xeracional é previo a Franco, e aquela que vivíu despois del. Os diagnósticos da normalización ou mellora no uso da lingua galega elaborados por estes dous grupos serán ben diferentes, mesmo diametralmente opostos. O mesmo pode ocorrer ao diagnosticarmos o sistema cultural galego. Cal é, pois, o noso punto de partida?

Unha vez determinado ese punto de partida seremos capaces de albiscar o seu futuro. Facernos unha pregunta que se vén abrindo camiño: Como medrar cara fóra? Xa que, se non medramos non poderemos crear produtos culturais válidos incluso para o interior de Galiza. Manolo exemplifica esta conclusión coa iniciativa Culture Ireland, que xurdíu da detección dun problema no seu sistema cultural.

A cultura folclórica dos emigrados de Irlanda aos EEUU nos anos 40-50 era ben diferente á contemporánea dos irlandeses que ficaron. Porén, ao descoñecer na diáspora estas novas formas autóctonas a falta de interese mermaba considerablemente o seu mercado; preocupáballes que se perdían aos públicos de orixe irlandesa nos EEUU o seu PIB caería en picado. Son conscientes, nese punto, de que teñen que facer ese proceso de expansión; e de aí nace  Culture Ireland.

Galicia atópase nunha situación moi semellante. Pero cal é a pegada do sector cultural galego? O 2% do PIB (porcentaxe importante), uns 1.103 millóns de €. Con 5.747 empresas culturais (nas que se inclúe a arquitectura); un 3% da forza laboral.

Salvando as distancias non hai moita diferencia porcentual e proporcional do que ocorre no resto de Europa en termos de produción.

E en relación coa crise? Nunha comparativa con España observamos que Galicia cae en crise máis tarde, pero tamén tarda máis en recuperarse. Dato, comenta, do que temos que aprender. Os sectores que medran son as bibliotecas e os museos, mentres que os que desaparecen son os de produción de contidos culturais (audiovisuais, editoras, etc.).

2016 06 10 última sesión- Manolo Gago

Manolo fálanos entón de culturagalega.gal a revista do Consello da Cultura Galega, un portal divulgativo que mostra o traballo de moita xente, e nese sentido cumpre unha certa función de base de datos que serve para poder desenvolver o medio. Grazas á información e recepción desta web hoxe sábese que “a 4ª cidade en consumo de cutura galega é Londres”. Ou que o público que consume cultura galega como tal non existe; a xente que consume literatura galega non o fai necesariamente co cine ou co arte contemporánea, por exemplo. O noso consumidor medio éo por sectores. Só un 20-30% se interesa por toda a cultura.

Entender que máis que un público cultural temos varios implica afrontar que as relacións a establecer con eles son diferentes. Os puntos de confluencia destes públicos están nos eventos ou servizos (concertos, festivais,…), mentres que nos produtos ocorre todo o contrario. Porén, estes últimos, que Manolo denomina como “públicos nucleares”, son aqueles máis “fieis”, máis predispostos a mercar o teu produto.

Coñecer esta particularidade do noso sistema cultural é importante para comprender, por exemplo, a industria do libro galego. O noso campo literario ten un número de “fieis”, pero cada quen interesado no seu (o lector de ensaio pode non selo de poesía, por exemplo), o cal reduce o target dun produto. Por iso non é rendible publicar un libro de ampla tirada como se fai noutros campos literarios. Ás editoras non lles compensa apostar a un só produto porque a porcentaxe do beneficio que este dea é pequena, por grande que este resulte ser. Deses 16.000€, aproximadamente, dunha tirada de 800 exemplares a editorial recibe o 40%, 6.400€, e o escritor tan só un 10%. Por iso en Galicia as editoriais publican, en pequena tirada, moitas cousas moi diferentes entre si.

Para exemplificar esta peculiaridade do noso marco cultural, Manolo amósanos as ínfimas proporcións de seguidores que comparten tres dos críticos galegos máis influíntes, cada un dun sector diferente.

2016 06 10 última sesión- Manolo Gago2-pequena

A cuestión entón é: como subverter (ou aproveitar) esta particularidade no consumo de produto cultural galego?

Manolo comparte experiencia do seu propio “experimento”. “Non entendo os produtos pechados”, di. As historias trascenden o formato. Henry Jenkins, o gurú do transmedia, leva ben tempo falando disto. Por iso, Manolo publicou Vento e chuvia, unha novela gráfica ilustrada por Manel Cráneo, de temática mitolóxica e ambientada na Idade do Ferro, pero empregando o modelo promocional da música; isto é, imitando a xira de concertos que seguen á publicación dun disco. Deseñou 3 produtos con este fin: unha conferencia-presentación do libro, unha obra teatral que a complementa, e un híbrido entre eles. Durante ano e medio promocionou baixo este formato a súa obra, que chegou a acadar os 3.700 exemplares vendidos (fronte aos 800 habituais do noso mercado).

Hai xeitos, polo tanto, de crebar os moldes. Ainda que en casos coma este implique problemas de clasificación, unha desvantaxe relevante no mundo editorial.

Manolo fai fincapé en que existen prexuízos tremendos á hora de probar novos formatos que non pasen por minusvalorar ao lector/espectador.

Pon exemplos de proxectos  de recuperación do patrimonio baseados na autosustentabilidade, que souberon aproveitar financiamento da empresa privada buscando asociacións e colaboracións innovadoras.

Achega consellos para unha relación proveitosa cos medios de comuncación e explica como as pezas audiovisuais e a súa capacidade de reutilización nos permitirán aforrar cartos.

Fala de novos nichos conformándose no mercado, como o da divulgación científica.

Conclúe que a xestión cultural ten unha gran capacidade para detectar este tipo de proxectos transversais e nichos emerxentes.

A seguinte cuestión que nos lanza é: nunha empresa de xestión cultural onde está o I+D? A resposta unánime: tomando riscos (sen pasarse!). O xeito de minimizar o risco é mediante o prototipado. A clave deste I+D no noso sector está en atopar o xeito de diferenciarse como marca.

Na última parte da aula, diagnosticamos entre tod*s certos males endémicos e endogámicos de dificil solución. Logo de afondar no exempla ex contraria, Manolo ofrécenos consellos para as boas prácticas, salpicados con casos vivos de éxito; para que sexamos capaces de analizar por que hai cousas que funcionan e outras que non. Sitúanos no camiño, xa como expertos, das boas prácticas aprehendidas da xestión cultural. Empregalas no día a día axudará non só ao bo funcionamento da nosa empresa ou dos nosos proxectos, senón tamén á distinguírmonos na maneira de facer. Deixamos a aula e o Curso cunha derradeira reflexión:

Unha marca hoxe non é un logo: unha marca hoxe é un xeito de ser.


Así foi a nosa despedida. Na imaxe non están tod*s que son, pero son tod*s que están.

Un pracer ter compartido esta experiencia con tod*s vós, compañeir*s! :)

2016 06 10 última sesión- foto grupo

Traballo de Equipo. A Casa da Xuventude de Santiago de Compostela

Unha das liñas vertebrais do Curso son os traballos en equipo que se desenvolven sobre contextos reais. No caso do grupo conformado por Alba Vázquez, Marta Gómez e Vicente Conde, tras coñecer o proceso de reflexión aberto polo Concello de Santiago de Compostela sobre o uso da “Casa da Xuventude”, decidiron analizar o caso deste “novo” equipamento municipal localizado na Praza do Matadoiro, ate hai pouco tempo titularidade da Xunta de Galicia.

Neste2016 03 11 Casa da Xuventude con Jorge Duarte traballo, realizado durante os primeiros meses de 2016, analizan diferentes modelos de autoxestión cidadá e co-xestión de espazos públicos, sempre despois dunha diagnose do caso concreto deste edificio, do barrio e da oferta sociocultural pre-existente na súa contorna.

Como engadido, incluíronse as referencias que se manexaron, como por exemplo dous libros impulsados por docentes do noso Curso, Pau Rausell e Roberto Gómez de la Iglesia, nos que se poden atopar ducias de exemplos adicionais sobre innovadores modelos de xestión de espazos culturais públicos e privados.

Agradecer a dispoñibilidade do Concello de Santiago de Compostela, en especial d*s concelleir*s Jorge Duarte e Branca Novoneyra, por abrir ao grupo as portas da Casa da Xuventude e permitir coñecer de primeira man as liñas de traballo para a apertura da instalación, tamén durante o proceso que se desenvolverá ao longo deste verán.

O documento co traballo realizado está dispoñible para descarga neste enlace.

 

Presentación das estratexias de financiamento e debate sobre o estado actual da cultura en Galicia.

A primeira parte desta penúltima sesión do Curso adicámola á presentación das estratexias de financiamento dos proxectos.

Logo dunha breve introdución dos coordinadores, na que tod*s intercamiamos impresións respecto ás últimas aulas, comezamos coas exposicións por equipos.

  • A primeira foi a do proxecto LavacOLLA! Na súa proposta consideran un crowdfunding con achegas cuantionas por parte de empresas. *s compañeir*s achan este plan de financiamento un chisco optimista. Animan ás compañeiras a propoñer un mínimo e un máximo e a matizar as recompensas que ofrecerán.

Co gallo de axeitar ao noso proxecto a estratexia e a escolla da plataforma de micromecenado, Sergio realiza unha breve exposición das distintas opcións que temos dependendo da natureza e finalidade do que teñamos entre mans. Amosa exemplos similares ao de LavacOLLA! nunha das plataformas que sinala como máis axeitada que a que inicialmente se propuxo.

Unha das compañeiras aproveita a ocasión para promover o crowdfunding dun festival de danza, que está na fase da conta atrás. O que nos leva a falar de contemplar recompensas de peche dunha certa dimensión.

2016 06 03 presentación estrat (3)-pequena

  • O proxecto Lix-Arte cóntanos brevemente o desglose do seu financiamento. Neste punto buscan reducir gastos máis que buscar patrocinadores, pois tamén se centrarían no micromecenado. Para estratexias como esta, indica Sergio, cabe ter en conta opcións como a que inclúe goteo.org que funcionen como unha ONG.
  • Ponte na Historia falan dende un suposto, xa que o seu proxecto está pensado para a institución pública.
  • A xogar ao parque! queren asegurar a vibilidade do seu proxecto co financiamento inicial. Buscan continuidade e parten de multitude de pequenas cuantías e convenios con patrocinadores, que desglosan segundo as actividades e eventos programados.
  • O Mapa emocional de Fisterra prantexa apoiar o 35% do seu financiamento en axudas e entidades locais, o 15% nun convenio de colaboración co Concello e a Deputación, un 3% na hostelería e servizos de transporte locais, e un 35,6% na venta do produto físico e electrónico. As achegas d*s compañeir*s fanlles considerar potenciais trabas coa administración pública.

2016 06 03 presentación estrat (5)

Logo das presentacións, unha pausa ao sol para preparar a segunda parte da sesión: o debate.


Por Berta Galo

Cal é a situación actual da cultura en Galicia? Este foi o punto de partida do ambicioso e inabarcábel debate que se lle propuxo á clase, presupoñéndoa máis que preparada para facerlle fronte polos oito meses de formación; polos coñecementos impartidos e compartidos por unha vintena de profesionais durante este tempo; e tamén porque a audiencia interpelada é -ou pretende- ser axente activo do sector a analizar.

O fervedoiro de peticións de palabra, de argumentacións e espelidas contra respostas, de propostas, matizacións e suxestións ratificou non só o certeiro da presunción, senón o gusto da clase polos retos, suficientemente avalada pola ousadía ou inconsciencia que supón dedicarse a este sector, e máis en tempos de crise.

2016 06 03 presentación estrat_edited-1

Así que, unha vez aberta a quenda de intervencións (e escalpelo en man como reclamaba algún compañeiro) deu comezo a disección en grupo da que saíu un contundente diagnóstico:

– En Galicia non se ve a potencialidade da cultura como valor económico, que a ten.

– A administración pública está moi anquilosada e moi remisa a novas iniciativas culturais que veñan de abaixo a arriba.

– Os proxectos e os xestores culturais dependen en exceso dos cartos públicos.

– O poder non está cómodo con outros modelos de cultura; a do valor social, a do contrapoder…

Pero tamén moitas propostas:

– As administracións locais deben deixar de ser xestores para ser mediadores.

– Menos cronograma e máis estratexia cultural. Urxe repensar onde se quere ir.

– Programar desde a austeridade, que non desde a precariedade ou o voluntarismo.

– Proxectos independentes orzamentariamente da administración.

– Implicación emocional nos proxectos, retroalimentando un modelo de cultura con gratificacións para a comunidade onde se desenvolve.

– Apostar polos novos valores e ideas que xorden desde unha nova figura no panorama cultural: a do emprendedor/a.

– A cultura non debe limitarse a reclamar ser un dereito, tamén debe saber que ten uns deberes.

2016 06 03 presentación estrat. financiamento (10)-pequena

E nestes camiños a seguir, tamén se reivindicou o valor do noso, porque a cultura tamén é territorio, o dos máis próximos, e precísase deseñar para eles, e evitar que as estratexias estean ideadas exclusivamente desde comparacións -por veces acomplexadas- cos que temos máis ao carón. “Canto máis vexo fóra, menos complexo teño do noso sector”, aseverouse no debate no que, no entanto, tivo a Portugal como modelo de xestión cultural a emular.
O tupido tecido de pequenas industrias culturais do país veciño, con iniciativas innovadoras, consultores e expertos especializados, e con proxectos cun marcado rendemento económico foi posto en valor en máis dunha ocasión fronte a oposta realidade do sector galego.

Ante este espello no que reflectirse, escoitáronse voces alertando do pouco axeitado da comparación entre dous territorios que, a pesar da súa proximidade, teñen realidades sociopolíticas ben diferentes: Portugal leva máis tempo convivindo coas regras do mercado capitalista e, ao contrario que Galicia, xa ten superados debates de identidade ou idiomáticos.

2016 06 03 presentación estrat_edited-3

E por iso, as contra argumentacións focalizáronse na potencialidade dunha xestión cultural “desde Galicia e para Galicia” cun potente mercado cultural interno, no que é posible defenestrar o ‘modelo Lito’ por un de “proximidade” e de empoderamento “do pequeno” na acción cultural, onde o valor social é tan ou máis dinamizador co económico.

E nesta aposta -polo que comprobamos no curso- é na que están non poucos xestores culturais actuais e moitos dos futuros do país. Unha conclusión que pode pasarse de freada en positivismo e pecar de pouco rigorosa co fatalismo que seica nos caracteriza, pero que ten o ánimo de racharmos con estereotipos que isto, máis que dar gusto, vicia.

Mesa redonda de financiadores e patrocinadores da cultura

Por Yolanda Vázquez Busto.

O venres 27 de Maio tivemos a sorte de contar coa realización dunha mesa redonda sobre financiamento e patrocinio de proxectos culturais.

Comezaron as exposicións da man de José Luis Maestro, representante de Turismo de Galicia, o cal deu conta sobre a composición da entidade conformada por diferentes organismos como Turgalicia, Consorcio do Instituto de Estudos Turísticos, Dirección Xeral de Turismo e Xacobeo; falouse sobre a estructuración e xestión da información do portal web, do traballo feito durante os últimos sete anos en produtos de cabeceira de marca e das dúas liñas que se seguen dentro do turismo cultural: O patrimonio oculto e os Santuarios Máxicos.

Finalizou o seu relatorio facendo un percorrido polos diferentes tipos de subvencións promovidas dende Turismo de Galicia e dos seus diferentes ámbitos e obxectivos: Concellos, comarcas (xeodestinos), cooperación entre empresas e microempresas e os produtos nos que se desexa incidir nos vindeiros anos: creación dunha oferta de turismo senior, creación de rutas turísticas innovadoras, turismo idiomáticos, etc…

2016 05 27 sesión patrocinios-pequenaContinuou a exposición Carmen Casado, do Concello de Santiago, presentando estratexias de aproximación ás administracións públicas. No seu discurso enfatizou na idea da necesidade de información e de coñecemento sobre as entidades coas que se quere chegar a cooperar e os seus obxectivos estratéxicos para verificar a compatibilidade dos mesmos, sen esquecer que é primordial a identificación de saber quen define os obxectivos políticos e técnicos, ademáis de coñecer quen coordina a tramitación dos diferentes proxectos de axudas, convenios e demáis procesos
concursales ou competitivos.

Falouse da problemática de procesos de contratación aos que soamente se accede por invitación, así como dos prazos e condicións do modelo de funcionamento da administración pública que poden non encaixar co desenvolvemento de determinadas actividades susceptibles de financiación por parte dos organismos públicos, así como da dificultade que supón poder acceder a un patrocinio dun evento novo pola falta de análise de publicidade xerada previamente e a falla de valor de marca, sen esquecer a necesidade de protexer as novas ideas e que na procura da axuda das adminitracións públicas é convinte contar cun terceiro socio (como concellos ou xeodestinos) para interactuar ca administración.

2016 05 27 sesión patrocinios (23)-pequenaRematou esta mesa redonda Víctor Ferreira de Tórculo Comunicación Galicia quen contou a súa dilatada experiencia no patrocinio empresarial, falando dos seus referentes entre os que se conta a Xeración Nós e da diferenciación entre ideoloxías e experiencias reais e prácticas.

Unha das ideas que transmitiu foi o enriquecemento da empresa co mundo cultural e da mellora de posición de mercado e da fidelización de clientes que se acada con iniciativas de colaboración cultural. Sobresaliu o concepto de que nun mundo tan competitivo como o da empresa, son os valores quen a distinguen e os que poden axudarlle a desmarcarse. Ademáis da necesidade que existe de sacar adiante plans de igualdade, de compromiso co medioambiente, etc… no mundo empresarial.

Finalizada a mesa redonda, e despois do descanso, iniciouse a rolda de entrevista de patrocinio dos diferentes proxectos onde descubrimos a necesidade dun ámbito de acción maior para poder acceder a ter posibilidades de cooperación con Turismo de Galicia, ou a necesidade de permisos administrativos para dar a coñecer os traballos
elaborados en Lix-Arte, ou o sinxelo que semella obter patrocinios de empresas de batidos de leite ;)

Descubrirmos a dificultade que conleva expoñer dunha forma clara e concisa os nosos
proxectos e que convencer para vencer non é soamente unha frase feita. É unha arte.

2016 05 27 sesión patrocinios _32_-pequena

O valor económico da cultura e o patrimonio. Lluís Bonet.

O pasado xoves 26 de maio tivemos a oportunidade de aprender dun dos maiores expertos internacionais en Economía da Cultura, Lluís Bonet. O profesor da Universidade de Barcelona tiña unha cita en Santiago para impartir un relatorio na Cidade da Cultura de Galicia e desde o Curso quixemos aproveitar esa circunstancia e pedímoslle que se achegase á Facultade de CC. Económicas para ditar unha conferencia sobre a súa área de coñecemento, petición que aceptou de forma xenerosa e inmediata.

A exposición de Lluís Bonet tivo un marcado perfil técnico, abordando algunhas claves para a análise económica do sector cultural. Segundo Bonet, o impacto económico da cultura non esgota o seu valor (que tamén é social e cultural) pero o seu estudo pode ser útil para diferentes fins, como a busca da lexitimidade, a priorización de recursos ou a ampliación de coñecemento. Outra cousa é que esa medición non sexa precisamente sinxela, ao tratarse dun sector en constante transformación (citou o exemplo da cultura colaborativa e os seus efectos sobre a cadea de valor) e con fronteiras borrosas. A modo de exemplo, non é o mesmo o emprego xerado na industria creativa que o emprego creativo do conxunto da economía. De feito, as estatísticas culturais parten con frecuencia de presupostos distintos, e dese xeito non é de estrañar que segundo as fontes os datos difiran notablemente. Así, o emprego cultural en Italia sería un 7’26% do total segundo a UNESCO, e tan só un 1’13% segundo as pesquisas de David Throsby.

2016 05 26 Conferencia Lluís Bonet 2

Por outra parte, e redundando nisto, non deberamos esquecer que o ecosistema cultural é indisociable dos sistemas produtivo, político, mediático ou educativo nos que se insire, e que nese sentido un coche tamén é un soporte cultural que vende capital simbólico e identidade.

Á hora de medir os impactos económicos da cultura debemos diferenciar entre os directos (gasto realizado nun territorio debido á existencia de certo activo cultural ou patrimonial), os indirectos (efectos xerados noutros sectores de actividade por ese maior gasto) e os inducidos (consecuencias a medio prazo na localidade). Iso si, os impactos non sempre son positivos. Existen custos e beneficios, directos e externos, que se poden distribuír entre a poboación de forma moi asimétrica. En calquera caso, unha investigación rigorosa neste ámbito é custosa e complexa, e con frecuencia atopamos a tendencia a sobredimensionar os impactos positivos do fenómeno cultural estudado.

No segundo tramo da clase, Lluís Bonet mostrounos o círculo virtuoso da posta en valor dos recursos patrimoniais, onde o aspecto chave e detonante inicial reside na vontade da comunidade por protexer un activo. Esa vontade é recollida pola institución en forma de investimento para a recuperación / conservación do mesmo e de definición duns servizos asociados. Nun seguinte chanzo teremos a demanda que fai uso deses servizos e que solicita melloras e novas utilidades.

E rematamos este breve resumo cunha reflexión do profesor Bonet que secundamos. A cultura é a columna vertebral dun modelo de desenvolvemento endóxeno e a base do noso sistema de identidade e auto-recoñecemento. Non a guinda (prescindible) do pastel.

2016 05 26 Conferencia Lluís Bonet 6_edited-1

Financiamento cultural. As administracións públicas. Paulo Rodríguez.

Por Nuria Seoane Bouzas.

Sos chegamos antes,

xuntos chegamos máis lonxe.

Con esta cita, abriu Paulo Rodríguez, o director do Teatro Rosalía Castro da Coruña (TRC) e presidente da RED (Red Española de Teatros, Auditorios, Circuitos y Festivales de Titularidad Pública) a sesión do venres 20 de maio.

Paulo distribuíu a dita sesión en tres apartados:

  • Parte “Morfeo” (como el mesmo a denominou).

  • Unha dinámica en grupos.

  • Transmisión de catro experiencias que serven tanto para quen traballa na Adminisitración pública como para creadoras/es, produtoras/es, distribuidoras/es etc.

Recomendounos, así mesmo, o libro: La utilidad de lo inútil, de Nuccio Ordine 

Na parte “Morfeo”, falounos da definición e contextualización da cultura. Recordounos que contamos con múltiples concepcións do termo “cultura”, unhas que parten dunha visión meramente histórica e outras cuxa orixe radica nunha concepción materialista e/ou idealista.

Expuxo a definición de Raymond Williams da cultura, para quen designa un proceso de cultivo da mente en función dunha terminoloxía moderna e cientificista ou en función dun espírito máis acorde cun enfoque tradicional, que apunta cara a tres nocións:

  1. Un estado mental ou espiritual desenvolto (concepción da cultura como unha expresión elitista).

  2. Un proceso que conduce ao estado de que son parte as prácticas culturais xenericamente consideradas.

  3. Os instrumentos (e os medios) dese proceso como cada unha das artes e outros vehículos que expresan ou conforman un estado espiritual ou de comportamento colectivo.

Os puntos 2 e 3 remítennos a dous enfoques:

  1. Idealista (concibe o termo cultura como indicador dun espírito formador global da vida individual e colectiva, en que se manifestan unha variedade de actos sociais, de xeito especial aqueles que se refiren ás artes plásticas, ao teatro etc.)

  2. Materialista (de inspiración marxista, que considera a cultura como reflexo do universo social máis amplo e determinante).

A tendencia actual máis estendida vén ser unha mestura das dúas concepcións. Por tanto, o termo cultura segue apuntando cara a actividades determinadas do ser humano. Porén, non quedan restrinxidas ás tradicionais (pintura, literatura, cinema, teatro…, é dicir, ás que se presentan baixo unha forma estética), senón que se estenden a unha rede de significacións e linguaxes, e inclúen tanto o tradicional (cultura popular) como outras manifestacións como a moda, a publicidade, o comportamento individual e colectivo, a festa ou a convivencia etc.

2016 05 20 sesión Paulo Rodríguez - Foto Nuria Seoane 2_edited-1

Falounos tamén Paulo da relación entre a cultura, as políticas culturais, a cultura e a economía, a ganancia cultural, o patrimonio cultural e os circuítos.

Política cultural: na actualidade, a dimensión de política cultural é un concepto que ten por obxecto a cultura, considerada desde un punto de vista totalizante, antropolóxico e sociolóxico de maneira global. Estariámonos referindo á ciencia organizadora das estruturas culturais e xeralmente entendida como o programa de intervencións realizadas polo Estado, institucións civís, entidades privadas ou grupos comunitarios, co obxecto de satisfacer as necesidades culturais da poboación e promover o desenvolvemento das súas representacións simbólicas.

Podemos distinguir entre política cultural patrimonialista (histórico-artística) e do fomento da creación (promove a distribución, promoción e uso de novos valores culturais).

A política cultural é a que produce efectos de proporcionar instrumentos de coñecemento, recoñecemento e autorrecoñecemento.

Gasto cultural: de entrada, este termo evócanos todas as alternativas para o apoio á cultura:

  1. baixo a concepción paternalista e arcaica da actividade cultural ao abeiro da Administración pública

  2. política cultural plena

  3. incentivos indirectos á produción cultural

  4. tendencias e estado da cuestión do compromiso de gasto público para a cultura

  5. capital cultural

  6. globalización

  7. sistema de produción cultural.

Neste apartado,podemos distinguir entre compromiso individual na adquisición de bens culturais (entradas de teatro, concertos, libros… mais non investimentos no eido da cultura, como por exemplo compra de obras de arte) e ámbito colectivo (gastos que a comunidade ou o poder público/privado comprometen nas operacións de distribución, cambio e consumo de cultura).

Ganancia cultural: en contraposición co concepto de “gasto cultural”, sitúanos no ámbito máis inmaterial (referímonos ao resultado dun proceso mediante o que, tanto o individuo como o grupo, adquiren novos códigos e competencias artísticas ou capacidades estéticas.

Circuíto cultural: conxunto que comprende produtores, produtos ou manifestacións culturais, distribuidores, públicos e institucións ou instancias organizadoras (axencias financeiras, produtores públicos e privados, escolas de formación etc.).

En relación coas políticas culturais e os seus circuítos, podemos establecer varios estadios:

  • Políticas relativas ao mercado cultural: apoio á produción, creación, distribución e acceso á cultura.

  • Políticas de activación de iniciativa do sector privado no eido cultural: incentivos fiscais e mecenado.

  • Políticas relacionadas coa cultura allea aos mercados culturais, que non posúe valor simbólico no propio mercado mais si ten un marcado valor cultural na comunidade (amadores, aficionados…).

  • Políticas relativas aos usos culturais, encargada para a creación de condicións necesarias para acceder á cultura con valore democratizadores e axentes activos.

Logo, mencionounos Paulo algúns tipos de relacións entre o sector privado e o público:

  • colaboracións (que xeralmente se dan entre iguais, por exemplo poderíase levar a cabo unha entre o Teatro Rosalía Castro da Coruña e o Teatro Principal de Santiago de Compostela)

  • subvencións (nominativas ou de concorrencia)

  • explotación mixta e explotación conxunta

  • relacións con órganos de personalidade xurídica propia

  • alianzas non regradas

  • etc.

Despois, continuamos a aula, repartidos en tres grupos, anotando nun folio todos aqueles programas/caladoiros de que podemos botar man para alianzas regradas e non regradas coa Administración pública.

2016 05 20 sesión Paulo Rodríguez - Foto Nuria Seoane 3

Logo do descanso, explicounos catro experiencias de financiamento que cre que nos poden resultar ben útiles:

  1. IETM (International Network Contemporany Performing Arts).

  2. Redela (Red Eurolatinoamericana de Artes Escénicas).

  3. Circuito de Danza “Danza a Escena”.

  4. Programa PICE AC/E (Programa para la Internacionalización de la Cultura Española)

Cooperación empresarial intersectorial e novas vías de financiamento. Roberto Gómez de la Iglesia.

Por Isabel Sánchez Temprano.

O pasado venres 13 de Maio visitou a nosa aula Roberto Gómez de la Iglesia, ó cargo da empresa c2+i e do proxecto Conexiones Improbables, co lema de “hibridar para innovar” que vai definir a postura de Roberto ante a relación entre o mundo da cultura e a economía e o sector industrial.

A súa empresa e o seu traballo céntranse na economía creativa; non só pensar a economía dos sectores culturais, senón como facer máis creativos o resto dos sectores económicos.

Advírtenos que o momento económico no que está afondada a cultura hoxe en día non vai variar, nin van vir tempos mellores, polo que temos que asumir esta situación e buscar outros mecanismos para chegar ao financiamento, e que este pode chegar do diñeiro privado.

Tamén unha dinámica que está ocorrendo é que as empresas patrocinadoras están a converterse elas mesmas nas propias promotoras dos eventos culturais, polo que temos que deixar de ser simplemente proveedores de contidos culturais para adoptar novas actitudes á hora de relacionarnos coas empresas e o sector industrial.

Roberto Gómez distingue 4 elementos nun ámbito cultural: XESTIÓN CULTURAL, OFERTA CULTURAL, DEMANDA CULTURAL e FINANCIAMENTO CULTURAL. Así como nun tempo atrás estes eran compartimentos estancos que rara vez salían dos seus estadios, hoxe en día ten cambiado o marco de xeito que pasamos a ser cada vez máis ó mesmo tempo oferta, demanda, financiamento, etc.

2016 05 13 sesión Roberto Gómez de la Iglesia2As regras de financiamento cambiaron á súa vez, xerando modelos como a economía colaborativa e o micromecenado; aínda que hoxe en día o micromecenado segue a estar nunha dimensión moi pequena.

Hai dúas anotacións ás que nos refire que son a destacar e que é importante que manteñamos en mente:

– Por un lado a diferenza entre o valor dinerario e o valor económico.

– E por outro lado que o sector cultural non é tan dependente do diñeiro público como se cre en relación coa dependenza que teñen outros sectores.

Tamén sinala que temos que ter en conta a diferencia entre custo, prezo e valor dun produto ou ben cultural. En termos de mercado algo vale o que outra persoa está disposta a pagar. Polo que se convirte nun termo relativo. Así nos enfronta o xeito de ser caro ou barato (que como dicíamos non é máis que un concepto relativo) ó termo costoso (que ten unha tanxibilidade maior que o anterior).

É importante tamén que teñamos en conta o concepto de limiar de rendibilidade. Así como a diferenza entre administrar recursos, captar recursos e xerar recursos. Lembrándonos que en ocasións hai que incrementar un pouco os custos para xerar un ingreso maior.

Fai unha analoxía moi visual que é plantexar, máis que canto custa unha entrada, canto custa unha butaca baleira, e canto diñeiro se tira cada vez que hai unha butaca baleira (ou unha sala de museo sen visitantes, por exemplo).

 

“Canto custa unha butaca baleira?”

É moi importante neste punto ter confianza e inverter esforzos en ter unha boa organización dentro da empresa ou organismo que se traballa. Ante un novo horizonte cunhas problemáticas tamén propias hai que traballar dun xeito acorde. As empresas teñen que ser cada vez máis flexibles, e isto ocorre con máis sinxeleza coas empresas máis pequenas, diversificando proxectos e abarcando liñas e problemáticas tamén diversas para garantir a supervivencia como sector no contexto actual que antes comentabamos.

As empresas teñen que esquecerse e deixar atrás aquelas estruturas fixas e radicalmente estratificadas como as que habían nun pasado e abrirse a estruturas abertas de organización.

2016 05 13 sesión Roberto Gómez de la Iglesia3-fotoIsabel

O mundo da cultura e a creatividade, pola súa banda, ten un gran valor e aportación a esta nova liña que queren e deben tomar as empresas, xa que, como dicía Roberto, traballamos coas emocións e as experiencias. Somos capaces de tecer redes e de favorecer novos espacios para o diálogo e a relación entre persoas, e isto aumenta a flexibilidade dentro dos organismos e o pensar “fóra da caixa” tan importante nos procesos de innovación.

Este é un tema central no proxecto Conexiones Improbables; o feito de pór en relación o mundo empresarial co mundo creativo e artístico. Os axentes do mundo creativo a involucrar nun proxecto como este poden ser moi diversos. Roberto citanos algúns dos que están traballando en activo actualmente nesta iniciativa: Paola Tognazzi, que en Wereable Dynamics desenvolve ferramentas en base á ergonomía humana; Virginia Imaz, clown coñecida polas súas clownclusiones en relatorios; PKMN, colectivo de arquitectos, etc.

Unha das conexións improbables que nos destaca é a da marca de bicicletas Orbea con Cocreable, colectivo que promove a co-creación como ferramenta para solventar retos sociais, medioambientais e de negocio co obxectivo de mellorar o proceso de compra dunha nova gama de bicicletas.

Nos seguintes videos podese ver máis ampliamente como se traballa en torno a este proxecto de Conexións Improbables:

Conferencia de Lluís Bonet na Facultade de CC. Económicas da USC: “O valor económico da cultura e o patrimonio”

Canto pesa o sector cultural no PIB? Que impacto económico ten un festival de música ou de cine? Que papel pode desempeñar un monumento ou unha especialidade gastronómica no desenvolvemento territorial?

Estas e outras cuestións serán abordadas por Lluís Bonet nunha conferencia que levará por título “O valor económico da cultura e o patrimonio”. Lluís Bonet é profesor da Universidade de Barcelona (UB) e director da área de posgraos en xestión cultural. Considerado o maior experto peninsular en Economía da Cultura, é consultor da UE e da UNESCO, e ten impartido conferencias en máis de 40 países.

O seu relatorio celebrarase no Salón de Graos da Facultade de CC. Económicas, o xoves 26 de maio, ás 20h. O acto está organizado polo Curso de Experto Universitario en Xestión Cultural da USC, en colaboración coa Fundación Cidade da Cultura de Galicia.

conferencia_lluis_bonet_horizontal

Crónica do Porto: tecendo lazos culturais

A pasada fin de semana un grupo de estudantes e profesores do Curso, xunto coas compañeiras de O Cable Inglés e Vamos Scotland, viaxamos ao Porto para coñecer de primeira man as mellores prácticas en xestión cultural do Norte de Portugal e os seus profesionais de referencia. Foron tres días ben intensos, nos que puidemos tirar aprendizaxes moi valiosas e iniciar novos vínculos profesionais que agardamos sexan longos e frutíferos.

A primeira parada fixémola en Guimarães, no CIAJG – Centro Internacional de Arte “José de Guimarães”. Na primeira parte da visita puidemos gozar coas exposicións permanentes de arte chinesa, precolombiana e africana (abraiante a colección de máscaras). A continuación, o concelleiro de cultura, José Bastos, ofreceunos unha explicación detallada sobre as claves da política cultural municipal das últimas décadas, que levaron a esta cidade a ser Capital Europea da Cultura en 2012.

Segundo José Bastos, non hai receitas máxicas e “os procesos non son replicables”, pero é posible que incidise positivamente a estabilidade política (máis de vinte anos ininterrompidos de goberno do mesmo alcalde), a rehabilitación a fondo do casco histórico con estratexias para evitar procesos de xentrificación, e a capacidade para “ir reaxindo”. Porén, durante a súa intervención tamén nos trasladou a necesidade de fomentar o desenvolvemento desde os valores intrínsecos de cada lugar, de contemplar a cultura – o patrimonio – o turismo como un todo, e de facer énfase na participación cidadá e na dinamización do tecido asociativo, cuestións todas elas que xa denotan uns enfoques e prioridades sostidos no tempo de forma coherente.

Por último, e ante a nosa petición, explicounos o particular modelo de Régie-Cooperativa no que se sustenta A Oficina, a empresa que xestiona case a totalidade do orzamento municipal en cultura. Aínda que a Câmara de Guimarães conta coa maioría de accionariado, tamén participan particulares, empresas e outras entidades, tanto públicas como privadas.

Exposición "Arte Bruta". No núcleo de arte da Oliva Creative Factory, en São João da Madeira

Exposición “Arte Bruta”. No núcleo de arte da Oliva Creative Factory, en São João da Madeira

Unha vez concluída a visita a Guimarães, encamiñámonos ao Porto, onde nos agardaba unha delegación de alumn*s do Mestrado em Gestão de Indústrias Criativas, da Universidade Católica Portuguesa, á que se sumou o seu director, Luís Teixeira. Cea, conversa agradable, un brinde e a descansar para afrontar a longa xornada do sábado.

A mañá seguinte discorreu no edificio da empresa municipal Porto Lazer, en plena Avenida dos Aliados. Un dos seus traballadores, Daniel Ramos, realizounos un percorrido sobre as actividades que programan e os seus proxectos estrela. Un dos máis emblemáticos foi a rehabilitación e uso cultural do céntrico edificio AXA, no que se incluíu bar, auditorio, espazos expositivos e andares para residencias artísticas. Outro proxecto de gran dimensión foi o chamado Locomotiva, que implicou a rehabilitación da zona circundante á estación de trens de São Bento, cunha clara finalidade turística. E por último, mostrounos un vídeo sobre o vindeiro desafío cultural da cidade do Porto: a rehabilitación en chave cultural e creativa do antigo matadoiro, sito na freguesía de Campanhã.

Descanso para un café e continuamos no mesmo lugar, nesta ocasión para escoitar a Bruno Costa, director do festival internacional de teatro de rúa imaginarius. O imaginarius nace en 2001, como unha iniciativa da Cámara Municipal de Santa Maria de Feira, por entón liderada na súa área cultural por Carlos Martins (quen nos acompañou horas despois). Nos seus inicios procuraba atraer públicos e media, para así lograr un impacto de visibilidade para o municipio. Desde 2013 as prioridades mudaron e agora persegue outros obxectivos, entre os que se encontran: capacitar aos artistas e ás audiencias; impulsar proxectos innovadores, con independencia do seu tamaño; inserirse en redes internacionais (p.e. teñen un acordo de colaboración coa Fira de Tárrega); traballar toda a cadea de valor dos espectáculos de rúa, e non só a exhibición; e mesturar os públicos para lles facilitar experiencias sorprendentes. Unha vez descrito o marco xeral, Bruno Costa pasou a mostrarnos algunhas programacións inscritas no festival, como a mais, de colaboración con outros festivais, a imaginarius infantil, vinculada cos centros escolares, o mercado urbano ou o espazo off (programación sen curadoría). O imaginarius é producido pola empresa municipal Feira Viva.

E despois da estupenda charla de Bruno Costa e da comida de mediodía, collemos rumbo a São João da Madeira para coñecer a Oliva Creative Factory.

Esta entidade está situada nunha antiga metalurxia restaurada e combina a dimensión meramente artística do seu Núcleo de Arte, con outra función de impulso ao emprendemento no sector cultural e creativo. De entrada visitamos as salas dedicadas a expor parte das coleccións Norlinda e José Lima, con pezas de arte contemporánea, e Treger/Saint Silvestre, cunha fascinante selección de pezas de arte bruta. Exerceu como anfitrioa Raquel Guerra, a directora do Núcleo de Arte. Posteriormente, Carla Relva amosounos os espazos e servizos que se inclúen nesa dimensión máis emprendedora da Oliva: a Incubadora, para proxectos empresariais en fase inicial (primeiros tres anos), o Business Centre, para empresas máis maduras e consolidadas, e as Lojas Comerciais e Pop Up, tendas permanentes ou ben provisionais para sondar a resposta dos potenciais clientes. Tamén unha gran empresa como a ERT, dedicada á xeración de materiais téxtiles, decidiu localizar na Oliva o seu Centro de Innovación Creativa, aproveitando a infraestrutura e o talento que alí se atopa.

A proposta da Oliva Creative Factory complétase, entroutras, cunha Escola de Danza e un programa de residencias artísticas.  

De novo no Porto asistimos á derradeira actividade do sábado, unha mesa redonda sobre proxectos de cooperación cultural internacional, con tres das principais figuras da xestión cultural de Portugal: Susana Marques, Cristina Farinha e Carlos Martins. No mítico local do Maus Hábitos acondicionáronnos a Sala de Espectáculos para este fin e alí nos acomodamos unhas 30 persoas.

Mesa redonda no Maus Hábitos

Mesa redonda no Maus Hábitos

Susana Marques presentou tres proxectos: un de natureza 100% comercial, de colaboración entre o municipio industrial de Paredes e Beijing (China), outro europeo, sobre o patrimonio arquitectónico do Renacemento, e un terceiro de teatro e comunidade que conecta a UE con Xeorxia e Marrocos. Carlos Martins centrouse nunha iniciativa xurdida á calor da capitalidade europea da cultura de Guimarães, de cooperación entre Xapón e Europa, utilizando a cultura como embaixadora de negocios, e baixo o financiamento de grandes multinacionais niponas. A terceira intervención, de Cristina Farinha, dedicouse a analizar as posibilidades de cooperación entre Galiza e o Norte de Portugal.

Durante o coloquio houbo unha reflexión crítica sobre o escaso aproveitamento dos fondos europeos para intensificar a alianza cultural entre ambos territorios, e fomos identificando liñas de interese en común, como o intercambio de formación e coñecemento,  a ampliación de públicos, a colaboración coas diásporas xoves e cualificadas, paquetes de turismo cultural conxuntos, creatividade e innovación en sectores produtivos tradicionais, estratexias culturais para territorios con poboación dispersa e envellecida,  etc. Tamén convimos en que moitos deses posibles ámbitos de cooperación dependen dunha variable previa: que haxa un suficiente coñecemento mutuo e espazos de encontro que faciliten o xurdimento de ideas útiles para ambos (e parcerías). Quizás o Eixo Atlántico ou o Memorandum Paz Andrade poderían axudar nese propósito.

Ao remate da mesa redonda ficamos na propia Sala de Espectáculos, onde ceamos, celebramos e o dono do local, Daniel Pires, se achegou a dirixirnos un saúdo e unhas palabras explicando o modelo cultural e de negocio do Maus Hábitos.

O domingo pola mañá fixemos unha pequena visita á Fundación Serralves e emprendemos a volta á casa, con parada en Viana do Castelo para avituallamento. En conxunto foi unha finde estimulante, de cargar pilas, con proxectos dos que vale moito a pena tomar nota, e de convivencia entre amig*s dun lado e doutro da raia que agardamos teña continuidade e sirva para dar novos pasos cooperativos.

Marcos Lorenzo