Por Sara Piñeiro

Durante a xornada do venres 27 de novembro, tornamos á sesión en liña, tal vez, o escenario propicio para achegarnos aos retos que o sector cultural e creativo teñen na era da economía de plataformas. Desta vez acompañounos Xulio Vázquez, profesional cunha longa traxectoria en diversos eidos culturais, gran coñecedor da cultura e da arte dixital e co-fundador de NOAD Cultura Digital. Da man de Xulio aproximámonos aos novos desafíos que a esfera dixital trae e ás vías que o xestor cultural ten para resolvelos.

O primeiro reto que se nos presenta é o propio debate sobre as tecnoloxías. Como mediador, o xestor cultural debe afondar no discurso popular, que se centra nos aspectos máis técnicos da tecnoloxía e en cuestións de eficiencia, mercantís e economicistas, para profundar en cuestións de pensamento, de concepto e da carga simbólica que ten a tecnoloxía.

Porén, antes de entrar na discusión, é preciso coñecer a complexidade dos cambios que a era das plataformas está provocando. Así, dende un punto de vista máis filosófico, tratamos as teorías de Franco Bifo Berardi, Guy Debord, Jean Baudrillarda, Mark Fisher, Ingrid Guardiola e Yurk Hui, coas que Xulio nos fixo reflexionar sobre a relación entre a realidade, a tecnoloxía e a cidadanía.

Con todo isto, avistamos novos desafíos, como son o nulo carácter democrático e a pouca diversidade existente na Rede. A pesar de que non existe un só Internet, senón moitos que se adaptan ás características de cada usuario, a Rede atopase ríxida baixo un relato hexemónico que impide a diversidade e afasta outro tipo de realidades e sensibilidades.

Así, observamos como as plataformas condicionan os procesos creativos e artísticos dende o nacemento da propia idea. O carácter economicista das plataformas está supeditando as obras dos creadores, atrapando aos usuarios na economía da atención e no capitalismo cognitivo, e marcando o valor dos proxectos culturais polo seu impacto mediático. Pois, o fin último de Internet, é económico, o que está provocando que a Rede se estea privatizando.

Ante este panorama, o papel do xestor cultural non é sinxelo. Por unha banda, debe ser crítico coa tecnoloxía e atopar equilibrio entre as diversas posturas. Mentres que pola outra, ten a responsabilidade de promover espazos respectuosos coa cidadanía, cos creadores e cos traballadores culturais.  Parece complicado e éo, pero non imposible. Exemplo diso son proxectos como todostuslibros.com, a plataforma dixital do Teatro Nacional de Catalunya, o proxecto híbrido da sala Barts, tamén de Catalunya, ou a plataforma audiovisual Filmin. Proxectos que amosan que é posible empregar as plataformas de xeito sostible e responsable, independentemente da orixe do proxecto (asociativo, publico, privado, local…).

Durante a sesión, Xulio expresou a súa convicción de que “a cultura será dixital ou non será”. Unha afirmación para a que hai moitos escépticos. Porén, o que está claro é que vivimos inmersos na era dixital, onde Internet e as plataformas son os xigantes que están marcando os aspectos creativos, distributivos e de consumo. E, aínda que non poidamos competir coas as normas establecidas por estes xigantes, é preciso que creamos os nosos propios termos, as nosas propias alternativas e ferramentas coas que preservar espazos respectuosos, serenos, expresivos e creativos nos que desenvolver o feito cultural.

Tal vez todo isto resulte utópico, pero tamén o foi no seu día o propio Internet.

Por Alejandro Nieves

 

O 26 de novembro as aulas volveron ser online. Unha experiencia que cada vez comeza a resultar menos estraña e á que lle estamos a sacar moito máis proveito do que podía parecer nun principio. Non queda outra que adaptarse. E é que a transformación ao dixital é un reto que debe estar presente na nosa actividade diaria e, como non podía ser doutro xeito, debiamos valoralo dentro da programación do Curso.

Así, a primeira parte desta dobre sesión foi impartida da man de María Yáñez, directora da revista Vinte. Con ela analizamos e debatemos sobre as canles da cultura online, os diferentes xeitos de achegarnos aos nosos públicos e as diferentes dinámicas de creación que se están a levar a cabo nos últimos tempos.

Un dos puntos a debater foi a complexidade para estreitar a definición de cultura dixital nun entorno no que todo o mundo pode ser produtor e consumidor a golpe de clic. Inevitablemente,  as conversas espontáneas acadan un protagonismo que ás veces é quen de converterse no verdadeiro motor das actividades e que, ben estudado, permítenos incluso coñecer a historia e o pensamento actual dunha comunidade.

A produción e a mediación cultural online en galego así como a situación que se derivou en xeral dende a pandemia foron puntos moi presentes nesta primeira parte. Futuras incógnitas como si as actividades serán de balde ou non, os cambios nos contratos de dereitos de autor para regular o uso de certos contidos na web, estratexias de imaxe, obtención de ingresos…  Todo isto recollido nunha idea clave:  o sometemento a un test forzoso da dixitalización dos proxectos culturais por mor da aceleración que provocou a covid-19.

 

Viaxamos ata Portugal para falar de turismo e cultura

A segunda parte da sesión correu a cargo de Carlos Martins, consultor, economista e xerente da empresa portuguesa Opium, especializada en planificación cultural, territorial e económica. Da súa man fixemos un percorrido polo turismo cultural como parte do desenvolvemento dun territorio no que, entre outras cousas, se recalcou  a importancia da cadea de valor da cultura (educación, investigación, exhibición, comunicación, consumo…) e, ante todo, da loita para que ninguén quede atrás en tempos pandémicos.

 

A través de diferentes experiencias do país veciño, puidemos observar como a cultura foi parte indispensable para a consecución dos obxectivos de grandes proxectos turísticos e sociais. Mediante estes exemplos, recalcouse a necesidade de cooperación e creación de sinerxías entre a cultura e outros sectores (turismo, educación, integración social…). Esta parte da aula rematou cunha explicación marabillosa de Carlos Martíns na que nos convidaba a reflexionar sobre a idea da natureza e supervivencia dunha comunidade: nacen nun comezo a través dun mercado, dun sistema económico, pero o seu éxito non depende do diñeiro, senón dos vínculos que unen a esa sociedade, da súa cultura.

Por iso , porque inevitablemente pode contribuír a mellorar o resto dos sectores, a súa protección por parte do Estado é necesaria para a propia supervivencia do país. Debemos esquecer a protección cultural a modo paternalista e apostar polo seu valor como motor económico e social.

Unha edición máis a sesión de Economía da Cultura estivo facilitada por Pau Rausell, profesor da Universidade de Valencia e director de Econcult, un  centro académico de referencia internacional, a quen tivemos o pracer de recibir, nesta ocasión, na aula en liña.

Sempre se ten un certo medo a que o formato dixital reste intensidade ao discurso, pero dende logo non foi o caso desta sesión, que un ano máis resultou moi inspiradora (a cultura como factor de desenvolvemento económico) e a sólida argumentación que neste sentido aportou Pau.

A Economía da Cultura analiza as actividades dos sectores culturais e creativos, pero tamén todas aquelas dinámicas, sociais e territoriais que interaccionan dalgunha maneira coa dimensión simbólica, a creatividade ou a innovación.

Con el trazamos unha panorámica xeral, historia e principais debates actuais dentro da Economía da Cultura, pero tamén coñecemos casos nos que esta disciplina propiciou novas perspectivas sobre industrias e mercados culturais, sobre o impacto da cultura noutros sectores ou sobre algún aspecto das políticas culturais.

E, por suposto, tamén nos ocupamos da evolución do modelo cultural estatal e europeo, das perspectivas de financiamento cultural e miramos ao futuro, marcado polo impacto da covid-19.