Estratexias de comunicación dixital para institucións culturais. Con Araceli Corbo

Por Alfonso Villanueva

Na sesión de hoxe contamos con Araceli Corbo, responsable da biblioteca-centro de documentación do Museo de Arte Contemporáneo de Castilla y León, MUSAC, profesora asociada na Universidade de León e organizadora de varios encontros sobre redes sociais, museos e centros de arte. A aula comezou con Araceli explicando a estratexia, canles e proxectos que seguiron dende diferentes museos para dar a coñecer a súa oferta cultural e expositiva. Comezou falando sobre o MUSAC, onde ela traballa, e o gran esforzo que se fai para difundir todo o que a institución desenvolve, dando información inmediata e facendo fincapé no streaming. Explicounos que actualmente a web 2.0 é un traballo colectivo que pasa por unha constante actualización e que constitúe unha ferramenta básica.

En canto á comunicación que se establece co público das institucións, Araceli dividiu as ferramentas a empregar en función da situación do usuario respecto á institución, xa que, desde a perspectiva da estratexia de comunicación, non compartiremos do mesmo xeito o que queremos contar se a persoa aínda non nos visitou ou se xa fixo a visita. Da mesma maneira, as ferramentas e códigos son distintos se a persoa está xa accedendo á nosa proposta.

Plataformas que podemos utilizar antes da visita

A páxinas web son, en moitos casos, o primeiro que busca a persoa que quere coñecer a institución, por iso é fundamental mantela actualizada e non só iso, senón que hai que relacionar os contidos que hai nela. Como exemplo de páxina innovadora falounos, entre outras, da web do Museo del Prado e destacounos outras ferramentas a ter en conta nas nosas tarefas de comunicación:

• Sites específicos nos que ofrecer as imaxes de tódalas obras que hai nos diferentes espazos.  Neste sentido explicounos que algúns son edicións especiais e que, por si mesmos, son case exposicións.

• Arquivos dixitais con acceso ás persoas usuarias. Hai museos que tamén ofrecen na súa web as coleccións online, amosando unha parte das coleccións ou todo o seu arquivo. Nalgúns casos tamén se utiliza Pinterest, redes sociais ou gifs para amosar e difundir as coleccións.

• Visitas virtuais, que poden incluso ser en 3D. Nalgunhas webs, como a que xa comentamos do Museo del Prado, é posible deseñar unha visita personalizada escollendo as obras que se queren ver. Dentro desta opción, como en todas, xoga tamén un papel moi importante a creatividade da persoa que deseña as estratexias de comunicación e as posibilidades da institución. Isto ás veces tradúcese en propostas sorprendentes, como a visita nocturna cun robot que popularizou o museo Tate.

• Liñas de tempo. Utilízanse para mostrar as coleccións pero tamén como ferramenta educativa.

Xa no eido dos recursos audiovisuais debemos ter en conta diversas canles. Temos a opción de empregar Youtube, para publicar vídeos tanto para promoción das exposicións como para dar información das mesma mediante os seus comisarios ou artistas. Tamén é unha boa canle para compartir contidos propios da web da institución. Pero esta non é a nosa única posibilidade á hora de empregar a imaxe:

• Facebook live. É un medio que os museos tamén utilizan e que proporciona moitas visitas

• Periscope. Vídeos de corta duración que só duran 24 horas

• Snapchat. Tamén se usa, aínda que moito menos polas súas limitacións. Casa Batlló é unha das institucións culturais que o emprega.

• Instagram. Actualmente é unha das redes que máis se utilizan, tanto para desenvolver concursos e outras actividades participativas como para invitar aos usuarios a poñer un hashtag e buscar a súa complicidade como altofalantes da oferta cultural. As Instagram Stories, por certo, están a ser un recurso cada vez máis empregado.

• Podcast. Hai museos que crean contidos propios para as redes, ben sexa no eido da arte sonora, e esta sería a ferramenta a empregar para a súa difusión, como na publicación de entrevistas a comisarios, artistas, persoas implicadas na exposición, etc,…cuxas opinións poden ser relevantes á hora de achegar a nosa proposta ao público.

Outra ferramenta que nos permite a comunicación co público antes de que este se achegue á nosa institución son as publicacións dixitais. Neste ámbito Araceli destacounos dúas opcións:

• Issu, que permite facer publicacións dixitais e ademais ofrece a posibilidade de descargalas.

• Blogs, que permiten facer publicacións con argumento e material. Moitos dos museos os teñen e tamén se empregan como os sites con temáticas especificas.

Se queremos ter un contacto máis próximo e personalizado co público, temos a opción do envío de mails específicos. Neste sentido, Mailchimp é unha plataforma que permite enviar moitos mails á vez, coa posibilidade engadida de dispor de varias propostas de deseño e de crear listas de contactos. Pero tamén temos a alternativa da mensaxería inmediata, con aplicacións como WhatsApp ou Telegram. Ademais, temos Facebook, que resulta unha plataforma moi interesante pola marxe de contido que ofrece, e Instagram, que como antes dixemos permite o posicionamento dun hashtag, tamén a través das conversas que poidamos establecer.

Plataformas, canles, medios e estratexias a utilizar durante a visita

Como xa explicamos, hai, por parte da institución, unha comunicación previa á experiencia cultural da persoa usuaria, pero tamén hai a posibilidade de seguir comunicándonos unha vez que “está a ser” esa experiencia, aínda que con outras ferramentas:

• Cartelería na que se lle indique ao usuario a posibilidade de participar, especificando as canles nas que o pode facer.

• Influencers na inauguración. Estas persoas falarán a través das súas contas (falamos de instagramers, youtubers,…) e opinarán sobre a  exposición ou evento

• Determinar un hashtag e animar aos usuarios a empregalo para xerar máis presencia nas redes.

• Realidade virtual, aumentada e recursos de xeolocalización: utilizado máis en institucións que apostan por crear experiencias.

• Museoloxía interactiva, a través da tecnoloxía Kinect, que achega as obras aos usuarios. Outra posibilidade son as pantallas interactivas nas que a persoa elixe os contidos.

• Apps. O primeiro museo que as usou en España foi o museo Picasso. Hoxe en día utilízanse para facer audioguías. Moitas delas tamén inclúen xogos.

Plataformas, canles, medios e estratexias despois da visita do usuario

A persoa que visitou a nosa institución se cadra quedou con gana de saber máis e a nós interésanos gañar público e fidelizalo. Para iso, a comunicación segue a ser fundamental. Estas son algunhas das ferramentas que podemos empregar para manter o interese pola nosa oferta:

• Fliker, con álbums das visitas ao museo

• Vimeo, no que facer un repositorio dos streamings que se producen durante as visitas. Adoita ter unha moi boa acollida porque ofrece a posibilidade de ser consultado a posteriori.

• Videoconferencias a través de YouTube ou Hangouts, establecendo mesmo a posibilidade de debates.

En xeral, son moitas as posibilidades que ofrece o ámbito dixital en materia de comunicación cultural. Segundo nos explicou Araceli, hai unha cousa fundamental para que todas funcionen dun xeito correcto, que é que na nosa páxina web teñamos sempre indicado cales son as nosas canles e redes de comunicación, para que a persoa usuaria -o noso público- entenda dun xeito fácil como nos comunicamos con ela e ata que punto pode obter información de nós.

Iso sen esquecer unha posibilidade externa a ese tecido de canles e redes propias como é a Wikipedia: unha plataforma na que aínda faltan institucións culturais, pero na que moitas están tratando de estar presentes, xa que é unha ferramenta básica de primeiro contacto co público.

Por suposto, só con ferramentas non se fai nada. Para que todo isto teña sentido é preciso deseñar unha estratexia de comunicación dixital. Para iso necesitamos saber cal é o noso punto de partida, os obxectivos que queremos acadar e o público ao que nos queremos dirixir. Con esa información definida poderemos planificar a nosa estratexia de contidos, que redes empregaremos para os nosos fins e que accións concretas desenvolveremos e en base a que calendario.

Con todo isto deseñado, chegaría o momento de pasar á acción e executar a nosa estratexia.