Turismo Cultural e desenvolvemento territorial. Manuel Gago
Por: Eva Colmeiro
O pasado venres 11 de novembro contamos coa presenza de Manuel Gago, un dos máis recoñecidos divulgadores culturais do noso país, experto en comunicación multimedia sobre patrimonio cultural, gastronomía e ciencia.
A primeira parte da sesión centrouse en definir que é o Turismo Cultural. Como veremos non é unha tarefa doada, debido a factores intrínsecos; o propio concepto ten unhas fronteiras borrosas, pois hai moi poucas persoas que realizan un Turismo Cultural “puro” xa que normalmente este modelo compleméntase con outros modelos: turismo cultural + turismo de lecer, turismo familiar + turismo cultural. Pero tamén a factores extrínsecos ou alleos; como apunta Gago non podemos falar do Turismo Cultural sen ter en conta a propia evolución do concepto cultura.
Polo tanto resulta necesario realizar unha análise sobre as diferentes definicións do concepto turismo e cales son as características que o van configurando ao longo do tempo. O punto de partida deste análise situámolo na definición realizada en 1976 polo Consello Internacional de Monumentos e Sitios Históricos-Artísticos (ICOMOS) que o define como “aquela forma de turismo que ten como obxectivo, entre outros fins, o coñecemento de monumentos e sitios históricos-artísticos. Exerce un efecto realmente positivo sobre estes en tanto que contribúe a satisfacer os seus propios fins, ao seu mantemento e protección. Esta forma de facer turismo xustifica de feito, os esforzos que tal mantemento e protección lle esixen á comunidade, por mor dos beneficios socioculturais e económicos que comporta para toda a poboación implicada”.
Pronto esta definición quedarase moi limitada debido a dous cambios fundamentais; un no ámbito da cultura e o outro no denominado turismo de masas. O primeiro cambio, como xa apuntamos noutras sesións, é a transformación e ampliación do concepto cultura, motivado principalmente polo acceso a unha maior educación dos públicos (democracia cultural, democratización da cultura) e tamén pola incorporación da idea de cultura inmaterial. O segundo cambio, prodúcese pola reorientación do sector turístico, que posibilita a aparición de novos modelos turísticos que xa non teñen o Patrimonio Material (monumentos) como protagonistas principais e comezan a incluír outras manifestacións tales como a gastronomía ou a natureza. O Turismo Cultural xa non só implicaba a visita de lugares e monumentos, é dicir, o consumo de produtos culturais do pasado, senón tamén o consumo do modo de vida e da cultura daquelas zonas que visitan.
A partir deste momento o Turismo Cultural vaise asociar á idea de vivir experiencias, non só vale con ver o lugar de destino senón ter unha experiencia de autenticidade. Pero aquí tamén xurde un conflito á hora de deseñar o produto turístico; establecer que é auténtico e que non o é. Para explicar estes conceptos de experiencia e autenticidade, poñemos un exemplo:
Carcassonne (Francia). Conxunto arquitectónico medieval restaurado no século XIX e declarado patrimonio da Humanidade en 1997. É unha reconstrución idealizada dunha cidadela medieval. A pregunta: autenticidade da experiencia? Ou pola contra é todo falsidade creada para vender un produto turístico?
Polo tanto debemos proseguir a nosa análise xa non tanto definindo o Turismo Cultural como aquel vinculado aos monumentos e conxuntos histórico-artísticos senón centrándonos no concepto de creación de experiencias xa que son as que actualmente definen o modelo de Turismo Cultural.
Para crear estas experiencias temos que ter en conta que o ser humano está conformado por relatos (na escola, na relixión, na familia, no contorno social, nos mass media), é necesario polo tanto que o factor “experiencia” pase pola participación nun relato coñecido, e ser parte del.
Para contextualizar toda esta terminoloxía, Manuel Gago, explicou o que acontece nas Illas Orcadas en Escocia onde está Skara Brae un dos asentamentos neolíticos máis monumental e mellor conservado do mundo, pero que tiña un problema; como conectar un relato (o neolítico) non moi atractivo para o turista con outros relatos ou historias xa coñecidas polo público e que posibilitasen a visita ou a creación dunha experiencia que atraese turistas a ese xacemento? O que crearon foi unha viaxe no tempo.
Crearon unha senda con datas históricas coñecidas por case todos (chegada do home á Lúa, Pirámides de Giza, etc.) que van creando unha experiencia (viaxe no tempo) ata chegar ao xacemento.
O desenvolvemento do Turismo Cultural en Territorios obriga a toma de decisións e tamén a ter en conta moitas variables:
– A procedencia do turista (local, estatal, internacional)
– Canto tempo quero que o turista estea no lugar. De paso ou con tempo de consumo (oferta hoteleira)
– Relato: Consumo local, estatal ou internacional
– Contorno: Autónomo (xera unha experiencia propia) ou Secundario (necesita ser explicado)
Debemos ter en conta todas estas variables para que o noso produto turístico conecte co público e xere experiencias.
Na segunda parte da sesión, Manuel Gago expón algún dos seus proxectos, onde a comunicación, a mercadotecnia e a arqueoloxía, xunto a todos os conceptos anteriores: público, experiencias, relatos, deseño de produtos crean experiencias únicas no territorio.
A TORRE DOS MOUROS (Lira, Carnota)
Neste proxecto a intención era modificar o modelo científico de escavación arqueolóxica:
– Escavación
– Publicación científica
– Posta en valor
– Difusión
O equipo que traballou neste proxecto estableceu un modelo diferente:
– Difusión e posta en valor. A difusión fíxose a través das Redes Sociais. Difundíase en directo o avance das escavacións. Isto xerou un novo tipo de visitante, aquel que só coñecía o xacemento pola campaña de comunicación, e logo acudía á Torre dos Mouros para ver in situ o que antes vía a través das RRSS.
– A escavación é, en si mesma, unha publicación científica. Partillaban nas redes sociais fotografías dos restos que atopaban conforme escavaban. Cambiaron a linguaxe técnica por unha linguaxe coloquial que posibilitou o acercamento da xente ao que alí se descubrira.
– Posta en valor Os proxectos teñen que conectar coa xente local, para iso crearon as Barferencias. Que trasladaban aos bares de Carnota temas de actualidade científica conducidos por expertos. Fixeron talleres para nenos onde recreaban os petroglifos da contorna e aprendían sobre estética e cerámica da Idade do Ferro. No propio xacemento, conta contos relataban lendas locais.
– Mercadotecnia e branding. Se queres vender un produto turístico é importante crear marca. Un logo que conecte coa xente local (neste caso un cabalo dourado vinculado ao xacemento por unha lenda de tradición oral) pero tamén que os turistas o identifiquen cunha experiencia.
MURO DA CIDADE DE MEDEIROS (Monterrei)
O Muro de Medeiros é unha fortificación da Idade do Ferro que data de hai 2.200 anos. Posúe unha importante concentración de lagares rupestres que poñen en valor a cultura do viño existente na comarca. O proxecto pretende recuperar e rehabilitar o Castro ao tempo que pon en alza a cultura do viño.
Este proxecto ten moitas peculiaridades pois é a primeira vez que se crea un produto, O godello Mara Moura, vinculado a un territorio concreto, O Castro de Medeiros, e conectado cun relato ou historia recoñecida pola comunidade local como é a lenda da Moura Mara.
Con estes exemplos Manuel Gago deixounos claro como explorar a organización de pequenas comunidades locais en torno a un ben patrimonial, e a propia capacidade deste para converterse nun obxecto cultural xerador de contidos e servizos. Unha vez máis o Turismo Cultural xerando experiencias.
Déixovos aquí web grafía por se queredes seguir vivindo experiencias:
Galicia:
http://murodemedeiros.net/unha-fortificacion-chea-de-incognitas/
Internacional:
http://www.lariojacapital.com/elriojaylos5sentidos/
http://www.turismocarcassonne.es/
http://www.vivetoscana.com/palio-di-siena/
http://www.alesia.com/espanol_fr_000397.html
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!