Ámbito sociocultural. participación e cidadanía. Alberto García

Por María Alonso Pais.

O pasado día 4 de novembro, tivemos a nosa 5º sesión formativa con Alberto García. Comezou a súa sesión comentándonos que a súa forma de traballar basease nas teorías do desenvolvemento comunitario adaptadas ao novo paradigma no que se atopa actualmente a xestión cultural, que xa vimos na sesión de Lluís Bonet:

Cultura xa non tan baseada na oferta senón no predominio da PARTICIPACIÓN e CIDADANÍA xa non simple consumidora senón co-decisora.

A continuación, fixemos unha pequena dinámica para a cal debíamos escribir nun papel o que nos move para traballar no ámbito cultural, e no final da sesión ler tódolos papeis e ver si o que escribiramos se correspondía co novo paradigma (xa vos adianto, que Alberto quedou abraiado coa riqueza do grupo e ca conexión profesional cas novas claves do traballo en cultura).

Inda que comezamos cunha contextualización histórica dos últimos 60 anos, foi unha sesión moi amena e moi práctica, xa que puidemos ver exemplos gráficos para poder levar a cabo no noso futuro laboral como Xestores Culturais (ou Mediadores culturais, como a Alberto lle gusta denominarse), que serán de gran utilidade para deseñar os proxectos de traballo do curso.

.

(Contextualización “simbólica” para explicar a evolución da xestión cutlural dos últimos 60 anos).

.

1959: o fito foi MALRAUX, onde o protagonista era o Estado, onde se buscaba a democratización da cultura a través dunha planificación UP-DOWN e unha rede de espazos chamados casas da cultura. Un exemplo que nos puxo Alberto foi Guimaraes, onde o Estado, a administración, é o protagonista absoluto do sistema cultural, o que é envexable por unha banda, aínda que como vimos despois pode desequilibrar e empobrecer a saúde de outras partes do ecosistema cultural.

1968: O fito foi MAIO DO 68, onde se fraguan as bases que chegan ata hoxe ao “novo paradigma de traballo”. Os espazos eran os centros sociais, o obxectivo principal destes era a PARTICIPACIÓN SOCIAL. As persoas son produtores de cultura, son CIDADANÍA ACTIVA que xera contidos, que se autoorganiza e quere decidir.

1987: o tema é a Economía&Cultura. A cultura vese tamén como un factor de desenvolvemento económico. Fálase de XESTIÓN cultural, de INDUSTRIAS culturais..

2000: Revolución DIXITAL. Cambia o papel EMISOR-RECEPTOR. Compartir contidos á vez que somos as persoas as xeradoras dos propios contidos. O exemplo típico é WIKIPEDIA:

No paradigma anterior os emisores do coñecemento eran unha elite pechada, hoxe en día os receptores xa non son pasivos, queren participar da xeración dos contidos.

Organizadxs en comunidades de aprendizaxe, de interese ou de práctica, xeran colectivamente o coñecemento, ca facilidade que aportan as novas tecnoloxías e sorprendentemente, coincidindo cas vellas ideas da educación popular onde “ninguén educaba a ninguén e o coñecemento se xeraba de maneira colectiva e popular”.

2008: o fito é a CRISE. Unha gran crise económica (unha gran reconversión) que desemboca nunha crise de valores. En cultura pasamos do GRANDE ao PEQUENO, do CARO ao EMOTIVO, do ESPECTACULAR ao RELACIONAL, dos EVENTOS aos PROCESOS, dos PÚBLICOS ás COMUNIDADES. A cultura vólvese máis social, un exemplo é que o festival de cine con máis repercusión hoxe en Galicia non é o modelo Ourense, é CANS.

2011: O fito é o 15M, a cidadanía eleva a súa voz de novo. Queremos participar, codecidir, cambiar o up to down polo down to up. Fálase unha vez máis de comunidades, de cultura dos comúns, de ECOSISTEMAS CULTURAIS. O exemplo que nos poñen son os laboratorios culturais como tendencia e o recén presentado laboratorio cultural de A Coruña.

.

Unha vez feita esta contextualización “breve e simbólica”, Alberto comezou co tema central do seu relatorio, o seu traballo, o que lle move, o seu día a día.

A que se adica? Alberto traballa no Centro Social de Boiro, e alí como director do centro ten que coordinar infraestruturas, persoal e programación, coidar dos servizos e actividades que ofrece o centro. Pero o traballo máis importante que Alberto di que desenvolve non é o de ofrecer servizos senón o de XERAR COMUNIDADE(s). Non só traballa cos seus compañeiros e co resto do persoal e das entidades residenciadas no centro, non só traballa con asociacións e colectivos organizados, sexan sociais, económicos, ambientais, etc.. tamén traballa con persoas, grupos, CIDADANÍA mais ou menos organizada, ca se poden COPRODUCIR proxectos. Para él no novo paradigma de traballo (que é basicamente “o mesmo de sempre” baseado no desenvolvemento comunitario e na ASC), os xestores culturais son MEDIADORES que traballan CO- ECOSISTEMA CULTURAL: (administración+creadores+sector privado+cidadanía). A implicación da comunidade é central para que o resultado final teña éxito, e é o que buscamos ca mediación.

Para mergullarnos na animación sociocultural, o que quixo Alberto foi primordialmente definirnos tal término, xa que non se ten moi claro a definición deste. Para el a Animación Sociocultural é traballar CA xente, co ecosistema “para que as comunidades sexan protagonistas do seu propio desenvolvemento”. Antes falábamos de traballar PARA e POR a xente. Cambia polo tanto a (pre)posición do xestor.

Unha vez compartiu con nós O QUE FAI, explicounos COMO O FAI. Como traballan dende o centro social  para “artellar as comunidades”, mediante un cadro que dende Boiro deseñaron e practican.

Para artellar comunidades, o primeiro é ter en conta os valores compartidos, non ter presa por concretar os proxectos. Analizar o ecosistema, ver onde hai comunidades que xa existen ou están latentes que comparten valores e logo MEDIAR, CONECTAR, DINAMIZAR, ACOMPAÑAR.. para CON ELAS, XUNTO A ELAS, producir as accións.:

De seguido pasamos a analizar o cadro que nos mostrou Alberto, con exemplos de accións para traballar nun ecosistema:

• Valor creativo-colaborativo: o tema a traballar era o handmade, levado a cabo polo colectivo Creaturas e a acción foi o Maio Vintage Market
• Valor de cultura como motor de desenvolvemento económico: o tema a traballar nesta ocasión era a economía creativa, o colectivo impulsor desta iniciativa foi República Creativa e o exemplo que vimos foi o Networking creativo
• Valor de transformación social: o tema a traballar era a recuperación estética dunha rúa e a memoria colectiva, o colectivo impulsor foi Unión de Muchachas e o exemplo que vimos foi Principal 97

.

Unha vez vistos os exemplos dun  traballo cultural onde se ten en conta o ecosistema, os valores e á xente como xeradora de contidos, pasamos ó descanso, e á volta nos esperaba unha dinámica por grupos de traballo, analizar unha serie de proxectos culturais que se están a levar a cabo en diferentes localizacións similares ás dos nosos proxectos para este curso, e ver si se adaptaban ó modelo de traballo baseado no novo paradigma e este nos era útil para o traballo que nos queda por diante.

Estes foron os proxectos a analizar:

• Falame de San Sadurniño
• I´m a local
• Suma Ágora
• Mar de Lira
• Montanyanes
• Hay festival

Para rematar, dicir que a sesión con Alberto foi moi produtiva, onde puidemos ver unha forma de traballar diferente, onde se lle da máximo protagonismo ás persoas, a un ecosistema e a uns valores.

Despídome cunha frase de Eduardo Galeano, que reflexa para min a sesión de hoxe, “Moita xente pequena, en lugares pequenos, facendo cousas pequenas, poden cambiar o mundo”.

Si queredes saber máis sobre Alberto, non esquezades visitar o seu blog. E ánimo compañeir@s, que traballar CA xente é posible!