Decembro 2016 - USC Xestión Cultural

Por: Xabier Mera

Esta é unha guía-resumo da sesión, que podedes atopar ao completo en 5 vídeos no seguinte enlace:

Índice
1. Economía como ciencia social
2. Economía política
3. As organizacións culturais
4. Financiamento cultural

1. Economía como ciencia social
Premisas
1.1 Individualismo metodolóxico. Asumimos que é o individuo o que toma as decisión
1.2 Rational Choice. O individuo escolle SI cando os beneficios superan aos custos e escolle NON cando existen menos beneficios que custos
1.3 Restricións. Impiden ou restrinxen a toma de decisión. Poden ser de moi diversos tipos (cartos, tempo, desigualdade social, tabús, etc.

O Novelo

A cultura ten relación co espazo simbólico (vid. Bourdieu) e presenta unha alta complexidade específica que podemos visualizar botando man do símil do novelo, onde cada fío sería un factor do sector cultural, relacionado e ensarillado con moitos dos seus aspectos, perspectivas, ciencias e metodoloxías que usamos para tratar de definila e modificala.

A Economía ten unha vantaxe competitiva fronte a outras disciplinas estritamente sociais (Antropoloxía, Socioloxía, etc.), xa que a pesares de non ser explicativa como estas, facilita pola súa simpleza ver relacións entre diferentes fíos do novelo cultural, comprobando o que sucede no conxunto cando modificamos un aspecto-fío escollido para súa análise.

Metodoloxías de medición
Na cultura, pese a pertencer ao simbólico, todo é medible. Podemos dicir ademais que hoxe en día si que temos xa moita información en datos sobre o sector cultural, podendo dedicarlle a maior parte do tempo á propia análise deses datos en vez de na recollida dos mesmos. O reto agora é simplificar as ferramentas de medición e interrelacionalas, facéndoas máis operativas e accesibles.

Métodos:
1. Catálogos administrativos
2. Estadísticas culturais
3. Contas satélite da cultura
4. Estudos sectoriais
5. Modelos econométricos
6. Sistemas indicadores
7. Mapeos culturais
8. BIG DATA
9. Estudos de impacto económico
10. Estudos de valoración continxente

2. Economía política (Desarrollo e Territorio)
-A Economía da Cultura como ferramenta para análise sectorial das actividades ligadas á Cultura e á creatividade.

-Escala das experiencias culturais:
1. experiencias culturais de NO mercado: son a inmensa maioría
2. experiencias culturais de SI mercado
3. experiencias culturais das Administracións: menores que a privadas (aquelas de SI mercado)

A Economía de mercado aumenta a mercantilización das experiencias culturais, aportando maiores beneficios pero tamén maiores costos nos diferentes grados das experiencias culturais Por exemplo, a difusión libre e solidaria de contidos artísticos individuais amadores (experiencia de NO mercado) correrá o risco de diminuír ou desaparecer conforme ese individuo se profesionalice na economía de mercado, a cal esixe valor económico e non solidarios para a distribución de contidos culturais.

En calquera caso, é problemática a propia definición de Cultura para afrontar o obxecto de estudo e incluso valorar o que é aceptable culturalmente de ser mercantilizado.

3. As organizacións culturais

3.1 Similitudes e diferenzas entre o sector cultural e os outros sectores de mercado

Existen certas anomalías (diferenzas) que distinguen o sector cultural. Por exemplo:

-Os bens e servizos culturais non son normais en termos económicos, xa que están baseados na experiencia; non sabemos de antemán o valor real que nos van aportar como usuario. Están baseados en expectativas.

-Isto ten implicacións moi claras, como que a demanda tende a ser moi conservadora (consumimos culturalmente o que sabemos que funciona).

-Os produtores culturais traballan e se comportan de xeito diferente no mercado (diverxendo por exemplo dentro do capitalismo, da estrita lei da oferta e da demanda) e tenden ao monopolio debido a que exclúen a copia/imitación/plaxio como factor competitivo ou posicionador no mercado (ninguén consumiría un libro, filme, canción, etc. que fose igual ou demasiado similar a outro/a).

-As motivacións dos participantes (sexan capital ou traballo) formúlanse en termos diferentes ao resto do sistema económico, o que implica maior resiliencia (aguantan mellor etapas de crise económica) pero tamén maior tendencia estrutural á precarización (por ex., as motivacións e comportamentos amadores no sector profesional provocan baixos prezos e salarios, xa que hai xente está disposta traballar por pouco beneficio económico).

-A creatividade (INPUT) e o contexto (espazo) resultan máis importantes que noutros ámbitos organizacionais.

-As capacidades e habilidades son relativamente diferenciais a outros sectores económicos.

3.2 Destrezas e habilidades dos traballadores culturais (Véxase gráfico e explicación no vídeo número 3)

3.3 A Economía como programador de política económica e a súa relación co Desenvolvemento

-Evolución da definición de Desenvolvemento: fomos incorporando novos aspectos ao propio concepto ata incorporar a Cultura como parte esencial do desenvolvemento: desenvolvemento sostible (Comisión Brundland, 1987); A Cultura como 4º piar (ou tapa) do desenvolvemento e o cambio social (Jon Hawkes).

-Canto máis desenvolvemento atopamos nunha sociedade, as súas necesidades mudan para ter que ver menos coa subsistencia e o tanxible para expresarse en termos de simbólico, identitario, etc., e todo isto último asóciase por definición á chamada produción cultural. A cuestión é…

Como traducir iso en políticas culturais?:
–Axenda 21 da Cultura (2004)
–Libro Verde da Cultura (2010). Ten por obxectivo liberar o potencial das industrias culturais e creativas
–Declaración Universal da UNESCO sobre a diversidade cultural.

–Evolución das teorías e autores sobre modelos de cultura e creatividade baseados no desenvolvemento: desde Bourdieu (artes como capital cultural nas elites), Malraux (a cultura nas clases traballadores), a Economía Creativa do New Labourism nos 80-90, a Clase Creativa, o Capitalismo Cultural (Antonella Corsani), Rifkin, etc.

3.4 Modelos/paradigmas de políticas culturais
-Modelo ocorrencial (o peor de todos, baseado nos ocorrencias non planificadas de cargos públicos e/ou privados.
-Modelos secuestrado polos corpos técnicos (reglamentista, corporativismo sectorial).
-Modelo compensatorio-punitivo de grupos de interese (compensatorio de oferta e de demanda).

3.5 Como satisface a Cultura as necesidades dunha comunidade (para que sirva a política cultural)
1. Dereitos culturais:
Dereito a ser (identidade dentro do simbólico)
Dereito a participar e acceder
Dereito a expresarse e comunicar

2. Persecución de efectos económicos:
-Renda e ocupación
-Competitividade do territorio
-Sostibilidade dos sectores culturais.

3. Persecución doutros efectos:
-Innovación e investigación, inclusión, difusión de valores, cohesión social, etc.

3.6 É o modelo de desenvolvemento baseado na Cultura unha solución?
Está comprobado que a maior número de traballadores culturais (que son máis flexibles a variacións da economía), hai unha correlación cunha maior riqueza no territorio/rexión, e maior innovación, creando espazos amables de intercambio social e de coñecemento (fertilización cruzada) entre axentes moi distintos, creando novo e transformador capital social.

4. Financiamento cultural

Este punto quedou apenas esbozado por falta de tempo na sesión. Con todo, Pau apuntou a súa opinión sobre 3 puntos quentes actuais sobre o financiamento cultural en España:
1- O IVE cultural, que Pau pensa que está sobredimensionado o seu impacto real negativo no sector.
2- A Lei de Mecenazgo, que terá pouca repercusión no sistema cultural español (onde recorda Pau que xa existía unha lei de mecenazgo), agás quizais no micro-mecenazgo.

3- Novas formas solidarias e directas de financiamento como o “crowdfunding”. Son formas de micro-mecenazgo, interesantes a desenvolver no presente e futuro inmediatos).

Conclusión:

“A cultura é o sistema de base da innovación”.

Por: Lois Anxo Ferreiro

Tal como estaba previsto, os alumnos/as fomos chegando ao Pazo da Cultura de Pontevedra. Para logo, dirixirnos a pé, ao Restaurante Santa Clara, onde tiñamos reservada mesa.

Alí mantivemos un xantar de confraternidade, que serviu para coñecernos un pouco máis, e acordar os últimos detalles para as presentacións dos proxectos.

Logo do xantar, que tivemos que rematar con moita présa, por mor de cumprir os tempos acordados cos xestores do Culturgal, voltamos ao Pazo da Cultura. Alí, recibiunos Cecilia, técnica responsable da feira, quen nos indicou que a nomeada Mostra das industrias culturais galegas é organizada pola asociación sen ánimo de lucro do mesmo nome, presidida por Manuel Bragado e constituída no 2010, e que conta con case que un cento de empresas expositoras. Ademais, e contestando á pregunta feita por un de nós, informounos tamén que para a xestión do Culturgal traballan tres persoas dende o mes de abril ata decembro a xornada completa tódolos anos.

Logo dirixímonos ao Salón de Actos do Pazo da Cultura para que cada grupo de traballo do Curso, expuxera ao súa diagnose, e as súas propostas de proxectos para os diferentes lugares escollidos.

O Pechakucha foi apresentado diante de tres grandes profesionais da xestión cultural: Marián Fernández: socia do Cable Inglés, Cooperativa de xestión cultural, Julio Gómez: creador e co-director de SinsalAudio e Xavier Campos: actualmente asesor cultural da Deputación da Coruña, quen, unha vez rematada cada intervención, facían unha análise e diferentes recomendacións para mellora-las propostas.

Unha vez analizadas tódalas propostas de proxectos, fixemos unha visita ao recinto feiral do Culturgal, e de seguido e tal como estaba previsto, na sala VIP tivo lugar a mesa redonda “O estado de situación da xestión cultural en Galicia e as perspectivas futuras”, a cargo de Julio Gómez, Marián Fernández, e Xavier Campos, o acto, foi aberto á participación dos alumnos/as doutras edicións do Curso de xestión cultural, e ao resto de xestores culturais en activo e persoas interesadas. Neste encontro de suxestións e ideas, Julio falou sobre todo, de que había que implicar ao público para que entendera o valor real das actividades culturais en xeral, sabendo que unha entrada ao teatro, ou a un concerto, etc., non cubre os custes. Marián explicou que tiñamos que ter como obxectivo na xestión cultural, acadar unha axenda cultural única para toda Galiza, xa que actualmente existe unha contra-programación. Xavier falou da febleza das políticas culturais públicas; afirmou que na actualidade existe moita temporalidade nos traballadores culturais, e que había que acadar equipos estables, para asentar boas prácticas culturais, a pesares dos trocos de políticos nas administracións.

Tamén se abordaron outros temas como que era importante para os xestores culturais ter coñecementos de dereito e de economía moi relacionados coa cultura, ou de que se inviste moito en recursos e pouco en produción, así como de que debería haber un modelo de política cultural claro.

Economía da cultura. Mercados e industrias culturais. Pau Rausell

Presentación e contraste dos anteproxectos do alumnado. Mesa redonda con profesionais da cultura.