Por Sara Fraga

Nunha aula transmedia con participación tanto virtual coma presencial, debateuse sobre o pasado, o presente e o futuro da cultura e que papel teñen que ter a cidadanía e as entidades públicas neste panorama. Como non podía ser doutra maneira, valoramos como lle afecta a situación da covid á cultura e se é unha oportunidade para implicar á sociedade e á creación cultural máis próxima.

 

Participación, cidadanía, mediación, comunidade e social foron os conceptos clave arredor dos que xirou a aula. Alberto García, técnico de cultura no Concello de Boiro, fixo unha retrospectiva sobre a xestión cultural a nivel occidental reparando especialmente na participación cidadá e na necesidade de que nós, como xestores culturais, actuásemos como mediadores.

 

Unha retrospectiva da cultura: da cultura como recurso á cultura como participación

Alberto, educador social de formación, contounos a súa experiencia xestionando un centro social de Boiro, na que fronte ó devir político, sempre priorizou a participación cidadá na actividade cultural. A liña de traballo que nos propón Alberto recóllese na mesma Constitución Española, na que o Art. 9.2 afirma que a cidadanía ten dereito a participar na cultura da súa contorna. Polo tanto, co noso traballo sempre debemos favorecer e facilitar que se exerza este dereito para que haxa un desenvolvemento social.

Cunha retrospectiva histórica da evolución da cultura e de como este sector se presentaba ó mundo vimos como se pasou de defender a cultura coma un recurso económico a un modelo no que se defende a cultura como participación, como medio para o desenvolvemento humano e social en aspectos que non son só produtivistas.

Cunha máscara co estampado dun pano do traxe tradicional galego, Alberto recordounos que esta forma de facer cultura participativa leva séculos implantada en Galicia e que, esta rede asociativa existente facilita a programación de pequenos eventos nos que é a propia poboación galega a protagonista, máis que de grandes fitos culturais.

 

Cultura sustentable e participativa

A chave que nos deu Alberto, pero que xa se viña destacando nas anteriores aulas, foi a mediación. Como xestores culturais e sendo coñecedores do ecosistema cultural co que traballamos, debemos procurar que as entidades públicas non compitan coas asociacións ou os demais axentes creadores de cultura, debemos mediar para que haxa unha autoestimulación, unha dinamización e un equilibrio. Traballando con respecto e en comunidade, a cultura servirá como transformación social.

O artigo de Alberto no xornal Nós foi o inicio do debate sobre como lle está afectando a COVID-19 á cultura. Partindo de que a cultura está nunha crise extrema, chegamos a varias conclusións fundamentais:

• A cultura debe ser sustentable e de proximidade
• As tradicións vivas coma o Samaín ou o Magosto están practicamente anuladas.
• A democracia debilítase se o tecido social non produce a súa propia cultura.

 

Aplicar o aprendido

A segunda parte da aula consistiu nun exercicio práctico no que, a partir das palabras chave e das reflexións sobre a cultura participativa e sustentable, analizabamos se diversos proxectos culturais dos concellos cos que estamos traballando son exemplos de boas ou malas prácticas.

Dende diferentes lugares de Galicia e con varias vídeo-chamadas ó mesmo tempo as distintas equipas foron capaces de analizar os proxectos culturais e de presentalos diante de todas as compañeiras entre risas e con análises máis ben subxectivas.

Esta aula demostrou que pode que o tecido sociocultural de Galicia estea en perigo, pero que as ganas de xuntarse están presentes e traspasan as pantallas, polo que cando menos as participantes do curso, traballaremos porque a sociocultura galega sobreviva esta crise.

Como din no Entroido Tradicional de Samede: “Viva a unión, c***llo!”.

Por Anxo Fernández

Xa non nos parece raro estar nunha aula con máscara, ser menos de trinta persoas e ocupar case todo o espazo, non tocarnos, non poder acercarnos (de verdade) para compartir ideas, xeniais ou tolemias. Pero iso si, as docentes do curso están traballando duro para que a nova normalidade non sexa quen de acabar coas clases participativas, onde aprender compartindo.

E seguimos nesta nova edición do Curso de Experto Universitario en Xestión Cultural, detrás das nosas variopintas máscaras, aprendendo compartindo e hoxe a aula centrouse nesa cuestión clave para implementar con éxito os nosos proxectos: a diagnose.

Antes de entrar en materia, comezamos repasando a aula da semana pasada, as novidades da web do curso, do inicio do traballo en equipo e das escollas dos diferentes contextos e as formas xurídicas. Teremos exemplos ben interesantes con opcións diferentes. Como sempre, isto axudará a enriquecernos mutuamente. Finalmente dimos un breve repaso das novidades que temos nos nosos taboleiros de Trello e as deadlines próximas, rematando coa axenda da próxima semana, na que teremos dobre sesión para rematar o primeiro mes de curso. Continuamos xirando!

 

A diagnose: non sexamos paracaidistas!

Ana Lorenzo é socióloga e fundadora de Cidadanía, unha cooperativa galega que desde 1999 traballa a prol da democracia participativa como centro do seu proxecto profesional, facilitando a participación activa da cidadanía nas políticas públicas, deseñando procesos de investigación, consultoría e formación. Isto promete!

E niso avanzamos na sesión, centrándonos, como dicía, no proceso clave de todo proxecto cultural (proxecto cultural con éxito!): a diagnose. Así, a meta é obter unha visión global dos sentidos da diagnose, que perspectivas podemos tomar e que nos pode dar cada unha, sendo o reto fundamental que este proceso nos sirva para algo.

Deste xeito, con esta meta, a idea que se desenvolveu durante a aula, de xeito fundamental, foi pensar nas necesidades da xente dun lugar e como os proxectos culturais poden axudar a estas necesidades. Neste eido foi de interese o documento que se nos trasladou con anterioridade á clase, sobre Necesidades Humanas e Satisfactores, de Julio Alguacil Gómez. É de relevancia distinguir as necesidades dunha sociedade dos satisfactores, conceptos que moitas veces se mesturan e confunden.

Entrando en materia, afondando nas técnicas de investigación, para seren capaces de descubrir as diferentes capas dun lugar, que nos axuden a artellar con éxito un proxecto cultural, explicáronsenos as tres perspectivas de investigación, unha meramente descritiva, outra explicativa e, de longo a máis interesante, a transformativa. Nós, acaso, non queremos con esta formación ser quen de ter as habilidades suficientes para que os nosos proxectos sexan transformativos? Sexan quen de crear outras sociedades e, agora que se leva tanto, volver á normalidade, pese a que, para min, a normalidade era o problema. Pero ese é outro conto.

Sen esquecer un dos piares desta formación, a participación activa do alumnado, chegamos ao descanso, logo do que, primeiro, recapitulamos. Os descansos nesta nova normalidade tamén son diferentes. Mesmo, polo que din, as post-clases xa non son o que eran. A sesión vermú, por chamala dalgún xeito, nun venres á noite nun Santiago confinado, xa non é posible.

 

Seguimos aprendendo: o mapeo

Na parte final da clase, non menos interesante, abordamos outras relevantes ferramentas da diagnose: o mapeo, a análise de discursos e a triangulación. Así, como futuros expertos na xestión cultural, temos que ser quen de ler entre liñas cando analicemos discursos ou respostas ás entrevistas que poidamos facer. Deste xeito, temos que ir, cada vez, afinando máis. Contextualizar e logo enfocar. O mapeo de axentes para poder deseñar un proxecto cultural nun determinado espazo vainos axudar a descubrir con quen debemos aliarnos no proceso participativo do noso futuro proxecto. Porque, como se di no artigo, non debemos ser paracaidistas. O noso proxecto non pode cociñarse fóra do lugar no que o imos implementar. Temos que, a través da recompilación do maior número de datos relevantes dun lugar, ser capaces de discernir os axentes que nos poidan interesar, os que poden estar máis cerca do noso proxecto.

Ese mapeo daría paso á diagnose das necesidades en si mesma. Agora xa, acelerando, teríamos que pór sobre a mesa esas necesidades, eses problemas detectados na nosa diagnose e convertir os problemas priorizados en obxetivos, un ou dous, para xa, finalmente, desenvolver con que accións culturais imos conseguir acadar eses fins.

Para rematar a sesión deste venres estudamos a técnica DAFO, unha técnica que moitas das alumnas da clase xa coñecen, pero que se revela, tamén, como estratéxica no desenvolvemento exitoso dun proxecto.

En resumo, se temos unha boa diagnose, se facemos un bo mapeo de axentes, detectamos as necesidades e problemas dun espazo, convertíndoos en obxetivos, cunha análise DAFO forte, poderemos estar (case) seguras de que o noso proxecto será exitoso.

Toca, pois, aplicar o aprendido, compartir, compartir nas nosas plataformas de traballo no espazo web e seguir avanzando. Case toca soñar, parafraseando ao amigo Alfonso Pexegueiro, pois soñar axúdanos a descubrir a realidade e a realidade permítenos descubrir os soños.