Por Marta Zlatkovic

En la clase del viernes pasado tuvimos oportunidad de conocer la experiencia y conocimientos sobre los públicos de la cultura, de especialista en análisis y gestión de públicos de la cultura Jaume Colomer. Yo creo que conocer el público de eventos que organizamos o en que participamos es una de las cosas clave en llevar un proyecto a cabo con éxito. M eha parecido interesante y útil que en la clase tuvimos la oportunidad de conocer el desarollo del público cultural históricamente.

Es curioso el valor que tenía el público considerando el momento en que se encontraba el estado dado de la cultura. El término “público” por primera vez ocurrió en el siglo XVI, y se refería a cada persona que quería asistir a las actividades culturales y era capaz de pagar el costo de asistencia cuando hacía falta. Al principio del desarollo de la cultura, el público no tenía ninguna importancia, era la parte oscura de la sala de un evento. A la gente del mundo de la cultura le costaba un poco a enterarse que sin el público la cultura no existía, y que es realmente importante conocer los necesidades del público e intentar complacerlos. Los primeros a quienes les interesaba quien forma la parte del público eran la gente que trabajaba en los museos. Empezaron a analizar quienes son los que vienen a ver los exposiciones, y quienes son los que no vienen y porqué.

El tipo del público que buscamos depende un poco del tipo de contenido que intentamos patentar, y de qué es lo que queremos conseguir con ciertas actividades. Como ya he dicho antes en el texto, eso también depende de los necesidades de la cultura en dado momento. Por ahí surge el tema del marketing en la cultura, y si es algo que le ayuda o no. Definitivamente es algo que le trae el dinero y el apoyo económico, pero habrá que encontrar una manera buena de hacerlo y no arruinar la calidad del programa cultural. Como un ejemplo de esto hemos hablado del periodode la crisis económica en España en 2008, cuando el sector de la cultura casi se quedó sin fondos.

En el periodo que vino después había que recuperar todo y el sector de la cultura queriendo o no, tenía que girar al tipo del público que le podía apoyar económicamente. Eso no necesariamente tiene que ser malo, lo que sí es que hay que encontrar el equilibrio entre patentar el contenido rápido para ganar lo más posible lo antes posible, y hacer las cosas cualitativas. Cuando hablamos del desarollo del público cultural, hay que buscar la manera de animar el público ya existente y atraer el público nuevo. Lógicamente, el interés para la cultura ocurre ya en infancia y se origina en las experiencias personales, tanto como en las experiencias externas. Pero claro, siempre hay y algunas barreras en este proceso, lo importante es que el interés tiene que tener más fuerza que las barreras y la resistencia para que el proceso resulta con la participación en la actividad cultural.

Barreras, públicos e interés

Hay dos tipos de las barreras, objetivas y subjetivas. De las objetivas se consideran el tiempo, la situación económica, falta de información, el transporte incómodo, acompañamiento etc.. De las subjetivas se consideran prejuicios, inseguridades, ansiedad y otras barreras que nos ponemos a nosotros mismos. También, uno de los problemas de la cultura de hoy es que hay demasiadas ofertas. Con las plataformas como Netflix, Spotify, HBO etc., incluso el contenido es muy disponible y el público ya no tiene ni que moverse de casa para divertirse y ver el contenido que le interesa. De hecho, con estas plataformas ni tiene que pensar mucho en qué le apetece ver o escuchar porque la plataforma en sí pone las recomendaciones basándose en el contenido previo visto. Y si añadimos el hecho de que el pago es mensual, no hace falta que paguemos cada vez cuando queremos disfrutar algún contenido. Parece perfecto, no? Pero claro, eso es algo con que los teatros, cines, conciertos tienen que luchar, la pregunta es cómo hacerlo con éxito y como animar el público que consume este tipo de contenidos culturales también, mientras que tiene tantas cosas ya disponibles desde su propia casa y sin mucho esfuerzo.

Hay que saber la diferencia entre el público mainstream y el público no mainstream y las necesidades que tienen. En general se puede decir que el público no mainstream necesita participar en la creación de las actividades culturales, no sólo consumirlas. Mientras que el público mainstream normalmente sólo consume el contenido. Basándose en esa lógica, para el público no mainstream no es suficiente tener las plataformas previo mencionadas y ver el contenido de casa.

Es importante destacar los estados básicos de demanda que se pueden separare n los tres grupos: demanda inexistente (desinterés por la oferta); demanda latente (interés por la oferta sin participar en ella); demanda activa (interés por la oferta y participación en ella). De todas formas la palabra clave es interés, y hay que saber cómo animar que grupo de gente, lo cual es algo que depende de muchos factores.

Por fin, cuando tratamos de los objetivos del desarollo del público cultural, destacaría estos:

1. Que crece el número y frecuencia de los participantes

2. Que el público desarolla la capacidad de crear y disfrutar mientras participe en los eventos culturales

3. Que el público participe en los decisiones en cuanto a los proyectos.

Por Mariña Lestón

Este xoves 17 de outubro saímos por primeira vez da facultade de económicas da USC, para dirixirnos ao Salón Teatro, sede do Centro Dramático Galego, onde nos esperaba unha sesión moi completa sobre a cultura no sector público e privado en Galicia.

Esta estivo dividida en dúas partes, unha primeira onde afondamos sobre a acción cultural pública e equipamentos, da man de Fran Núñez; e unha segunda onde se trataron os retos no sector público e privado galego con Carlos Lorenzo e Emi Candal.

Se comezamos polo principio, iniciamos a sesión coñecendo as infraestruturas do Salón Teatro, centro neurálxico e histórico de gran parte do teatro galego. Logo diso dirixímonos á biblioteca do mesmo edificio onde, agora si, entramos en materia dos contidos da sesión. Desta vez, o noso anfitrión foi Fran Núñez que, entre outras moitas cousas, é actor, director de escena, e director do CDG.

A súa exposición xirou á redor das funcións desta última entidade no sector cultural galego, en concreto, nas artes escénicas. De xeito xeral, as liñas de traballo desta, divídense en tres: creación, accesibilidade e difusión. Se algunha destas tres patas falla, o sistema coxea: sen creación, o teatro non se mantén vivo; se este non é accesible, logo non respecta os valores do público; e por último, pero non por iso de menor relevancia, se non existe unha labor de difusión, a actividade non chega ás destinatarias, neste caso, o público e, unha vez máis, remata por morrer.

Logo disto pasamos a afondar en cada unha das competencias da propia entidade. A primeira delas, a creación e dramaturxia; baseada en bolsas, residencias artísticas, torneos e premios, ou a adaptación de clásicos galegos e universais. Tamén se nos informou das súas infraestruturas; constando estas do propio Salón Teatro, con talleres, oficinas, espazo de exhibición… A nave, con almacéns, espazos de ensaio, talleres… E os acordos de colaboración entre o CDG e a Cidade da Cultura, a USC ou o Centro Superior de Hostelería de Galicia. No tanto á formación e a mediación, desenvólvese un amplo traballo con proxectos como o CDGLab, da man da ESADg, no que o alumnado da Escola Superior pode desenvolver diferentes actividades en torno ás propias ofertadas polo Centro. Tamén intervencións a través de coloquios, improvisacións, publicacións, colaboracións co teatro amador, ou o programa Xuventude Crea, para xóvenes talentos.

As características no tanto á programación do CDG baséanse na pluralidade de xéneros e estilos, tendo en conta ao público adulto, a infancia, e a diversidade na oferta teatral: circo, xestual, obxectos… Tamén tratamos as bases da selección do elenco para as mesmas producións, na que algúns dos puntos a ter en conta son a interxeracionalidade, a pariedade, ou ser egresado da ESADg.

O Centro Dramático existe por obra e graza do idioma, ao igual que nós, como ben diría Castelao; así que a condición sine qua non do mesmo é a utilización do galego como lingua vehicular, máis non é a única concibida dentro do sistema, xa que, ademais das accións interiores, existen moitas outras no exterior, que fan que teña un gran impacto territorial. Algúns deles son o Proxecto Nós/Nous, levado

 a cabo en galego, portugués e francés; o Proxecto Phoné, no que se traballa con linguas minorizadas e minoritarias; ou as xiras e coproducións, nas que se ten en conta a historia do noso país e, a consecuencia, os países onde moitos dos nosos antepasados e coetáneos, residiron e residen.

Por último, dentro das características do engrenaxe do CDG, está a accesibilidade. Esta é posible a través de emisións de vídeo signado durante as funcións, audiodescrición, funcións descontraídas ou o subtitulado multilingüe, entre outras ferramentas. O teatro tamén se fai accesible ao contemplar a realidade xeográfica e poboacional do noso territorio, na que gran parte do mesmo habita vilas lonxe dos movementos culturais mainstream. Isto lógrase a través de programas como o “Bus do CDG”, que achega á poboación de diferentes vilas do territorio á capital; ou descentralizando a propia cultura a través das xiras con producións e coproducións. Para información máis detallada sobre o funcionamento do Centro, deixo a seguinte das fotografías, extraída da presentación levada a cabo por Fran Núñez. Afondo deste xeito no funcionamento e as bases do Centro Dramático Galego xa que, dende o meu punto de vista, é clave coñecelas para entender como se estrutura o propio sistema teatral e, a consecuencia, gran parte da nosa industria cultural.

Retos da cultura en Galicia dende o sector público e o privado

A segunda parte da sesión foi levada a cabo por Emi Candal, socia da cooperativa Urdime e coordinadora da Sectorial de Cultura da asociación de cooperativas de Galicia EspazoCoop; e Carlos Lorenzo, técnico de Cultura de Carral e presidente da Asociación Galega de Profesioncias da Xestión Cultural. Foi a primeira delas a que dou inicio a esta, entrando en materia dos retos no sector privado.

Segundo o seu punto de vista, o problema principal reside na debilidade estrutural das entidades públicas, debido á precariedade do oficio e ao escaso número de profesionais con formación propia. É por iso que o obxectivo do sector debe ser buscar a profesionalidade e profesionalización deste. Así mesmo, unha oportunidade que a este se lle presenta é que cada vez é máis evidente a necesidade da cultura, como feito que garante a vida en sociedade, o que a súa vez, vela polo mesmo sector. Como resposta ao seu propio traballo, amosa as coperativas como a fórmula modelo que axuda a formalizar os proxectos culturais, cambiando o sistema dende o emprendimento colectivo.

Na seguinte listaxe desenvólvese como axudan as cooperativas a sacar adiante proxectos dentro das industrias culturais: 

• Posibilidade de escoller o réxime das persoas adscritas (de forma conxunta): xeral/artistas/autónomas… 
• Autoregulación anticipo societario, (permite á cooperativa/socias tomar decisións anticipos). 
• Internalización de tarefas auxiliares e diversificación de tarefas económicas. Convivir, dentro da estrutura, perfís complementarios. 
• Posibilidade de achegar recursos económicos a trarvés da asociada. Capital social a cambio dun acordo. 
• Fondo de formación e promoción cooperativa. 
• Medidas de fomento cooperativismo: Pago único. 

Por outra banda, Carlos Lorenzo, á vez que definíu os retos no sector público, contextualizou os inicios das profesionais da xestión cultural en Galicia, defendendo que, co paso dos anos, grazas aos servizos culturais, estas puideron mellorar a súa forma de traballo; xa que nun inicio a maior parte eran animadoras socioculturais e, a día de hoxe muitas son profesionais das industrias culturais, con formación e coñecementos especializados. Grazas tamén a isto, forman parte do sector e teñen participación dentro da mediación cultural. 

Desenvolvíu tamén os factores condicionantes do traballo das xestoras culturais, as funcións e os retos das mesmas: 

– Factores condicionantes: 

• Creación (artes e patrimonio). 
• Cidadanía (débese a mediación entre profesionais e cidadanía). 
• Sectores culturais (€). 
• Administración pública (política e burocracia).

 – Funcións: Artes escénicas, música, patrimonio, artes visuais, literatura, biblioteca, actividades, festas, letras galegas, nadal, entroido, samaín, os maios, asociacións, locais culturais…

– Retos da xestión cultural na administración pública: 

• Recoñecemento social da cultura. 
• Introdución das políticas culturais nas axendas políticas. 
• Recoñecemento das singularidade da cultura para o seu encaixe na trama burocrática. 
• Presenza da cultura no ensino. –
• Xestión comarcal da cultura. 
• … 

Por último, gustaríame finalizar cunha conclusión que extraio desta última parte da sesión: os proxectos de transformación social no sector cultural hai que sementalos gran a gran e coidalos, xa que deben prevalecer no tempo para ter o impacto desexado.

Dentro do bloque adicado ao marco profesional da xestión cultural, hoxe tocounos coñecer de preto o perfil profesional de as formas xurídicas na xestión cultural galega. Unha sesión que impartiu o co-director do Curso, Sergio Lago, e que comezou coa presentación do equipo de titores e titoras que acompañarán ao alumnado nesta oitava edición. Visitaron a nosa aula Diego Parajó, Sonia Díaz y Diego Vázquez Meizoso, mentres que Beatriz Fontán fixo unha pequena conexión en liña para saudar ao alumnado e presentarse.

A continuación, a xornada centrouse en definir o perfil da xestora ou xestor cultural. Que estudou, que sabe facer, que quere facer… pero tamén de que maneira opera e como se relaciona co sector público e co sector privado.

No desenvolvemento desta reflexión puidemos ver convocatorias no Diario Oficial de Galicia e en boletíns oficiais das provincias, así como no Boletín Oficial del Estado, achegarnos aos convenios sectoriais e ao Estatuto do Artista.

O traballo cultural no ámbito privado

Boa parte da sesión estivo adicada a explicar o traballo da xestión cultural por conta propia ou, o que é o mesmo, a ser autónomas. A sesión ofreceu información práctica, como os pasos a seguir para darse de alta, canto supón ser autónoma, como facturar e, por suposto, a gran pregunta: sabes canto cobrar pola túa hora como freelance?…

Pero o ámbito privado non ten por que significar un traballo solitario. O auto-emprego permite a creación de colectivos informais, a unión temporal de autónomos (non só de empresas), diversas fórmulas de asociacionismo, o cooperativismo e mesmo unha SL.

Isto é un brevísimo resumo de todo o falado nesta aula, que serviu para ter unha ampla panorámica das posibilidades da xestión cultural e poder decidir con maior coñecemento de que implica a opción baixo a que finalmente decidamos traballar.

O plan de traballo do Curso

Nesta sesión tamén tivemos tempo para achegarnos, da man de Diego Parajó, ás claves do traballo en equipo. Unha aproximación a problemas, retos, solucións e oportunidades que iremos atopando ao longo dos vindeiros meses, xa que será así -en equipo- como o alumnado desta oitava edición desenvolverá o seu proxecto cultural.

Para abordar este reto Diego falounos de metodoloxías áxiles, planificación inversa e follas de ruta, ademais de farramentar virtuais para o traballo colaborativo, como Miro, Slack, Trello ou Asana. Estamos listas para comezar! ;)