Por: Rebeca Mariño

Este venres tivemos a sesión do Curso con Encarna Lago, xerente da Rede Museística da provincia de Lugo. Con ela afondamos na realidade da xestión cultural desde as administracións públicas.

Aludindo ao lema “Museo para todos e todas” Encarna Lago comeza a sesión achegándonos dúas creacións, a primeira unha reprodución dunha obra de Miguel Agudo, na que deixa voar a palabra PROBLEMA para quedarse coa palabra POEMA.

Encarna enlaza sen pausa cun poema de Machado:

“Hay dos modos de conciencia:
una es luz, y otra, paciencia.
Una estriba en alumbrar
un poquito el hondo mar;
otra, en hacer penitencia
con caña o red, y esperar
el pez, como pescador.
Dime tú: ¿Cuál es mejor?
¿Conciencia de visionario
que mira en el hondo acuario
peces vivos,
fugitivos,
que no se pueden pescar,
o esa maldita faena
de ir arrojando a la arena,
muertos, los peces del mar?”

Antonio Machado

A sesión estivo estruturada en tres bloques, ademais de achegarnos á Rede Museística de Lugo e contar cunha parte practica onde os equipos de traballo tivemos que defender, nun suposto, as nosas propostas ante a administración pública e ante unha empresa privada.

Bloque I : A xestión cultural dende a administración pública

Encarna Lago quixo comezar este primeiro bloque amosándonos os seguintes artigos:

“A Administración Pública serve con obxectividade ós intereses xerais e actúa de acordo cos principios de eficacia, xerarquía, descentralización, desconcentración e coordinación, con sometemento pleno á lei e ó dereito” Artigo 103 C. E.
“O poderes públicos promoverán e tutelarán o acceso á cultura, á que todos teñen dereito” Artigo 44.1 C. E.
“A C.E. obriga ós poderes públicos a facilitar a participación de todos os cidadáns na vida cultural” Artigo 46 C. E.
“O Estatuto de Autonomía de Galicia en 1981, dotaba ao goberno e ao Parlamento de amplos poderes en materias relacionadas coa educación e a cultura. En concreto, no seu artigo 32, establece que lle corresponden á Comunidade Autónoma a “defensa e promoción dos valores culturais do pobo galego”

Centrándonos en Galicia podemos observar que a cultura está amparada tanto pola Constitución como polo Estatuto de Autonomía de Galicia, mais non existen políticas culturais, non existe unha folla de ruta a seguir. Contamos coa Xunta, coas deputacións ou os concellos que elaboran programación cultural pero cunha desconexión total entre eles.

Pódese dicir que contamos con dous modelos de legar cultura, por unha banda un modelo moi centrado no patrimonio cultural fronte a outro modelo de xestión cultural centrado na difusión e a produción cultural. Limitados ambos, a produción e elaboración de normativas, en ocasión baseadas en intereses políticos.

Encarna repite varias veces a primeira oración “Enchamos de contido o valor da palabra”. “Somos países que lexislamos para non cumprir, e somos países que curiosamente definimos para saltarnos as definicións.”

A clave da administración é servir e coidar a cidadanía:

 ADMINISTRAR
<-> ad>ir hacia
ministrare>servir, coidar

A Administración pública non pode marxinarse da súa obrigada tarefa de asegurar as bases para que os creadores e os cidadáns obteñan as condicións para crear e expresarse con plenitude.

Bloque II: A evolución de xestor cultural a catalizador

O perfil do xestor cultural debe adaptarse ás novas necesidades socioculturais, presentándose como catalizador/mediador; xestionar con, cos usuarios, co apoio das empresas, creando un novo tecido cultural baseado na participación e integración.

Esta é unha formación continua, o xestor cultural ten que ter a capacidade de xerar cambio. Outros dos campos a cubrir por un profesional da xestión cultural:

– Coñecer as ferramentas de coordinación institucional e a lóxica administrativa, o marco legal, procedementos, recursos económicos e funcionamento dos equipos humanos na administración pública.
– Fomentar o despregamento de programas e accións culturais que contribúan ao desenvolvemento de valores e relación sociais e de cidadanía.
– Profesionais que coñezan o que fan e que resultados obteñen.
– Promover a transversalidade (conceptual, de xestión e organizativa) da cultura na administración.

ÉTICA, TÉCNICA, EMPATÍA e non desistir (ou máis ben insistir) son as prácticas a seguir que nos receita Encarna Lago como futuros profesionais da xestión cultural.

Bloque III: Responsabilidade social na xestión pública

A administración pública debe traballar a RSC como organización exemplar e como axente dinamizador. Despois de que axente dinamizador, a Administración ha de ser impulsora, difusora, orientadora e facilitadora de directrices en materia de responsabilidade civil.

Para pechar esta primeira parte da sesión, coñecemos a paxina web Foro de Cultura e Boas Practicas, unha iniciativa cidadá independente e sen animo que lucro que traballa para “fortalecer o liderado e confianza nas organizacións e profesionais da cultura en España, mediante o impulso de boas prácticas en transparencia, bo goberno, financiamento responsable e mediación de resultados”.

Rede Museística Provincial de Lugo

Tras un descanso, Encarna aproximounos o seu día a día como xestora da Rede Museística Provincial de Lugo. O que ten claro como xestora é que este non é o seu museo, é de todas e para todas; o museo é un contador de historias, todos e todas temos algo que contar, que compartir, que amosar; cando falamos da RMPL, falamos de museoloxía social, de apostar polo noso con paixón.

Encarna Lago xunto cos seus compañeiros teñen a misión de xestionar os 4 museos que forman a Rede Museística Provincial de Lugo; en 2006 elaboran un informe onde solicitan un novo modelo de xestión; centralización dos departamentos no museo provincial e dotar o resto de vixilancia e persoal cualificado nos departamentos de didáctica.

Seguindo a receita de boas prácticas (ética-técnica-empatía), o equipo humano da RMPL conseguiu acadar grandes recoñecementos e premios, axudando a incluír Lugo como unha das 10  cidades máis accesibles de Europa.

Se queredes coñecer un pouco máis cada un dos catro museos que tecen a Rede Museística Provincial de Lugo, déixovos o seguinte enlace http://redemuseisticalugo.org/

.

Material multimedia: dous minutos en vídeo na aula con Encarna Lago e pequena galería de fotos.

Por: Lois Anxo Ferreiro

Tal como estaba previsto, os alumnos/as fomos chegando ao Pazo da Cultura de Pontevedra. Para logo, dirixirnos a pé, ao Restaurante Santa Clara, onde tiñamos reservada mesa.

Alí mantivemos un xantar de confraternidade, que serviu para coñecernos un pouco máis, e acordar os últimos detalles para as presentacións dos proxectos.

Logo do xantar, que tivemos que rematar con moita présa, por mor de cumprir os tempos acordados cos xestores do Culturgal, voltamos ao Pazo da Cultura. Alí, recibiunos Cecilia, técnica responsable da feira, quen nos indicou que a nomeada Mostra das industrias culturais galegas é organizada pola asociación sen ánimo de lucro do mesmo nome, presidida por Manuel Bragado e constituída no 2010, e que conta con case que un cento de empresas expositoras. Ademais, e contestando á pregunta feita por un de nós, informounos tamén que para a xestión do Culturgal traballan tres persoas dende o mes de abril ata decembro a xornada completa tódolos anos.

.

Logo dirixímonos ao Salón de Actos do Pazo da Cultura para que cada grupo de traballo do Curso, expuxera ao súa diagnose, e as súas propostas de proxectos para os diferentes lugares escollidos.

O Pechakucha foi apresentado diante de tres grandes profesionais da xestión cultural: Marián Fernández: socia do Cable Inglés, Cooperativa de xestión cultural, Julio Gómez: creador e co-director de SinsalAudio e Xavier Campos: actualmente asesor cultural da Deputación da Coruña, quen, unha vez rematada cada intervención, facían unha análise e diferentes recomendacións para mellora-las propostas.

Unha vez analizadas tódalas propostas de proxectos, fixemos unha visita ao recinto feiral do Culturgal, e de seguido e tal como estaba previsto, na sala VIP tivo lugar a mesa redonda “O estado de situación da xestión cultural en Galicia e as perspectivas futuras”, a cargo de Julio Gómez, Marián Fernández, e Xavier Campos, o acto, foi aberto á participación dos alumnos/as doutras edicións do Curso de xestión cultural, e ao resto de xestores culturais en activo e persoas interesadas. Neste encontro de suxestións e ideas, Julio falou sobre todo, de que había que implicar ao público para que entendera o valor real das actividades culturais en xeral, sabendo que unha entrada ao teatro, ou a un concerto, etc., non cubre os custes. Marián explicou que tiñamos que ter como obxectivo na xestión cultural, acadar unha axenda cultural única para toda Galiza, xa que actualmente existe unha contra-programación. Xavier falou da febleza das políticas culturais públicas; afirmou que na actualidade existe moita temporalidade nos traballadores culturais, e que había que acadar equipos estables, para asentar boas prácticas culturais, a pesares dos trocos de políticos nas administracións.

Tamén se abordaron outros temas como que era importante para os xestores culturais ter coñecementos de dereito e de economía moi relacionados coa cultura, ou de que se inviste moito en recursos e pouco en produción, así como de que debería haber un modelo de política cultural claro.

Por: Vanesa Trevín

O pasado venres 18 de Novembro, tivo lugar a 7ª sesión do Curso Universitario de Xestión Cultural. Tivemos o privilexio de contar con Diego Parajó. Diego é xerente da empresa Xeneme, Proxectos Sociais. Diplomado en Educación social, formouse en desenvolvemento comunitario, coaching sistémico, xestión de proxectos e dirección de empresas. Actualmente traballa como formador, asesor e xestor de proxectos en servizos sociais, educativos e culturais.

A sesión comezou introducíndonos nas posibilidades que ten a utilización de metodoloxías creativas á hora de desenvolver novos proxectos culturais, especialmente no tocante a traballar en equipo. Chamou a atención sobre a necesidade dun cambio nas dinámicas de traballo, a xeración dun contexto emocional para favorecer a busca de solucións e a importancia de ir máis aló do evidente á hora de desenvolver actividades e proxectos de tipo cultural.

Establécese o proceso creativo en 5 pasos:

– Empatizar: Desenrolo dun coñecemento profundo do reto. Búsqueda de Feitos, Problemas e obxectivos.

Neste paso presentáronse algunhas dinámicas como:

– WORLD CAFÉ, que consiste na recollida de opinións sobre diferentes temas durante 5 minutos, ao final dos cales se farían cambios nos grupos, ao longo de arredor de dúas horas.

– INSIGHTS, realización de perfiles diferentes, poñéndolles nome e apelidos, inventando a unha persoa concreta que amalgame toda esa información.

– MAPA DE EMPATÍA: unha ficha elaborada para tratar de comprender as necesidades e os obstáculos de certos colectivos (ver imaxe).

– MAPAS CONCEPTUAIS: como o SHADOWING – seguemento dos personaxes para poder describir as súas experiencias de uso, ou os MAPAS DE TRAXECTORIA.

– Definir: Articular claramente o problema que se desexa resolver. Para poder desenrolar o produto, é necesario centrarse en problemas concretos.

A través do encabezado ¿Como poderíamos…., trátase de dilucidar a base do problema co que teremos que tratar. Para comprobar que a definición do reto ou desafío é correcta, preséntase un pequeno test:

– A redacción permite un resultado aberto?

            – A redacción está centrada no usuario/a?

            – Refírese a un grupo específico de usuarios/as?

– Idear: Xerar múltiples posibles solucións. Seleccionar e desenrolar a solución. Para desenrolar unha boa idea é preciso xerar gran cantidade de ideas sen limitarse ao sentido común, e aos esquemas establecidos. So desta maneira, algunha das ideas que xeremos poderá ser susceptible de seleccionarse para o seguinte paso.

Neste apartado, destacou a DINÁMICA DE XERACIÓN DE IDEAS, a través de varias técnicas como SCAMPER, que consiste na reformulación de posibles solucións en base a un problema, ou o 365, que trata de saturar o espazo de traballo a través da xeración de múltiples ideas que logo serán cribadas, quedando apenas con 5 delas (ver imaxe).

– Prototipar: Deseñar un prototipo (ou serie de prototipos), para por a proba a totalidade ou parte da solución.

– Testear: Participar nun proceso de innovación de ciclo curto, para mellorar continuamente o deseño.

Para que o proceso chegue a bo termo, ofrécense unha serie de metodoloxías creativas, centradas na exploración de novas realidades e do desenvolvemento de prototipos para probar o seu funcionamento ou non:

– Pensamento Disruptivo: este concepto implica o rompemento das regras establecidas, tratar de ser capaces de explorar novos camiños, preto da antítese do establecido.

– Hibridación: Capacidade de disociar conceptos para asocialos de xeito diferente, sumando un orde maior ao anterior: o produto como resultante maior que a mera mestura das partes.

– Design Thinking: Capacidade de mesturar o pensamento converxente e diverxente en ciclos de desenvolvemento das ideas, ampliando ou pechando o fluxo da información en relación á necesidade do momento (ver imaxe).

– Learning by Doing: Necesidade de prototipar as ideas, facelas realidade para poder xerar espazos de conversa.

Un enfoque de deseño interesante é o DCU, ou Deseño Centrado no Usuario. Nel, o proceso creativo está dirixido pola obtención de información acerca das persoas que van facer uso do produto final.  Con este enfoque poderemos evitar, na medida do posible, as consecuencias de tratar de “implantar” un produto ou un concepto que non funcionará.

Outro proceso é o CPS, ou Método de Solución Creativa de Problemas, como un proceso integral de creatividade e innovación, considerado precursor do Design Thinking entre outros, con seis pasos principais:

– Encontrar Obxectivos: para abrir a porta a utilizar este proceso. Este paso anímanos a observar dende outra perspectiva.

– Encontrar Feitos: revisar a información relativa á situación. Tense en conta toda a información para revisar o obxectivo e comezar a innovar.

– Encontrar Problemas: asegurar que se está a enfocar o problema correcto. É posible orixinar a solución correcta ao problema equivocado.

– Encontrar Ideas: facer conexións, tomar riscos, e probar novas combinacións para dar con solucións innovadoras, máis aló dunha “tormenta de ideas”.

– Encontrar Solucións: reforzar as mellores ideas xeradas, que precisan cumprir certos requisitos antes de converterse nunha solución.

– Encontrar Aprobación: quen é o responsable, que ten que facerse, e cando e cales son os recursos dispoñibles para converter esta idea nunha solución en pleno funcionamento.

Esta sesión foi eminentemente práctica e as técnicas que foron presentadas, permitíronnos a todos afondar nos problemas e posibles solucións dos nosos proxectos e avanzar na súa realización. O noso agradecemento a Diego Parajó, polo gran traballo que desenvolveu con este grupo, e polas ferramentas que nos facilitou, que ben seguro aplicaremos a partir de agora nas nosas futuras actividades profesionais.

Por María Alonso Pais.

O pasado día 4 de novembro, tivemos a nosa 5º sesión formativa con Alberto García. Comezou a súa sesión comentándonos que a súa forma de traballar basease nas teorías do desenvolvemento comunitario adaptadas ao novo paradigma no que se atopa actualmente a xestión cultural, que xa vimos na sesión de Lluís Bonet:

Cultura xa non tan baseada na oferta senón no predominio da PARTICIPACIÓN e CIDADANÍA xa non simple consumidora senón co-decisora.

A continuación, fixemos unha pequena dinámica para a cal debíamos escribir nun papel o que nos move para traballar no ámbito cultural, e no final da sesión ler tódolos papeis e ver si o que escribiramos se correspondía co novo paradigma (xa vos adianto, que Alberto quedou abraiado coa riqueza do grupo e ca conexión profesional cas novas claves do traballo en cultura).

Inda que comezamos cunha contextualización histórica dos últimos 60 anos, foi unha sesión moi amena e moi práctica, xa que puidemos ver exemplos gráficos para poder levar a cabo no noso futuro laboral como Xestores Culturais (ou Mediadores culturais, como a Alberto lle gusta denominarse), que serán de gran utilidade para deseñar os proxectos de traballo do curso.

.

(Contextualización “simbólica” para explicar a evolución da xestión cutlural dos últimos 60 anos).

.

1959: o fito foi MALRAUX, onde o protagonista era o Estado, onde se buscaba a democratización da cultura a través dunha planificación UP-DOWN e unha rede de espazos chamados casas da cultura. Un exemplo que nos puxo Alberto foi Guimaraes, onde o Estado, a administración, é o protagonista absoluto do sistema cultural, o que é envexable por unha banda, aínda que como vimos despois pode desequilibrar e empobrecer a saúde de outras partes do ecosistema cultural.

1968: O fito foi MAIO DO 68, onde se fraguan as bases que chegan ata hoxe ao “novo paradigma de traballo”. Os espazos eran os centros sociais, o obxectivo principal destes era a PARTICIPACIÓN SOCIAL. As persoas son produtores de cultura, son CIDADANÍA ACTIVA que xera contidos, que se autoorganiza e quere decidir.

1987: o tema é a Economía&Cultura. A cultura vese tamén como un factor de desenvolvemento económico. Fálase de XESTIÓN cultural, de INDUSTRIAS culturais..

2000: Revolución DIXITAL. Cambia o papel EMISOR-RECEPTOR. Compartir contidos á vez que somos as persoas as xeradoras dos propios contidos. O exemplo típico é WIKIPEDIA:

No paradigma anterior os emisores do coñecemento eran unha elite pechada, hoxe en día os receptores xa non son pasivos, queren participar da xeración dos contidos.

Organizadxs en comunidades de aprendizaxe, de interese ou de práctica, xeran colectivamente o coñecemento, ca facilidade que aportan as novas tecnoloxías e sorprendentemente, coincidindo cas vellas ideas da educación popular onde “ninguén educaba a ninguén e o coñecemento se xeraba de maneira colectiva e popular”.

2008: o fito é a CRISE. Unha gran crise económica (unha gran reconversión) que desemboca nunha crise de valores. En cultura pasamos do GRANDE ao PEQUENO, do CARO ao EMOTIVO, do ESPECTACULAR ao RELACIONAL, dos EVENTOS aos PROCESOS, dos PÚBLICOS ás COMUNIDADES. A cultura vólvese máis social, un exemplo é que o festival de cine con máis repercusión hoxe en Galicia non é o modelo Ourense, é CANS.

2011: O fito é o 15M, a cidadanía eleva a súa voz de novo. Queremos participar, codecidir, cambiar o up to down polo down to up. Fálase unha vez máis de comunidades, de cultura dos comúns, de ECOSISTEMAS CULTURAIS. O exemplo que nos poñen son os laboratorios culturais como tendencia e o recén presentado laboratorio cultural de A Coruña.

.

Unha vez feita esta contextualización “breve e simbólica”, Alberto comezou co tema central do seu relatorio, o seu traballo, o que lle move, o seu día a día.

A que se adica? Alberto traballa no Centro Social de Boiro, e alí como director do centro ten que coordinar infraestruturas, persoal e programación, coidar dos servizos e actividades que ofrece o centro. Pero o traballo máis importante que Alberto di que desenvolve non é o de ofrecer servizos senón o de XERAR COMUNIDADE(s). Non só traballa cos seus compañeiros e co resto do persoal e das entidades residenciadas no centro, non só traballa con asociacións e colectivos organizados, sexan sociais, económicos, ambientais, etc.. tamén traballa con persoas, grupos, CIDADANÍA mais ou menos organizada, ca se poden COPRODUCIR proxectos. Para él no novo paradigma de traballo (que é basicamente “o mesmo de sempre” baseado no desenvolvemento comunitario e na ASC), os xestores culturais son MEDIADORES que traballan CO- ECOSISTEMA CULTURAL: (administración+creadores+sector privado+cidadanía). A implicación da comunidade é central para que o resultado final teña éxito, e é o que buscamos ca mediación.

Para mergullarnos na animación sociocultural, o que quixo Alberto foi primordialmente definirnos tal término, xa que non se ten moi claro a definición deste. Para el a Animación Sociocultural é traballar CA xente, co ecosistema “para que as comunidades sexan protagonistas do seu propio desenvolvemento”. Antes falábamos de traballar PARA e POR a xente. Cambia polo tanto a (pre)posición do xestor.

Unha vez compartiu con nós O QUE FAI, explicounos COMO O FAI. Como traballan dende o centro social  para “artellar as comunidades”, mediante un cadro que dende Boiro deseñaron e practican.

Para artellar comunidades, o primeiro é ter en conta os valores compartidos, non ter presa por concretar os proxectos. Analizar o ecosistema, ver onde hai comunidades que xa existen ou están latentes que comparten valores e logo MEDIAR, CONECTAR, DINAMIZAR, ACOMPAÑAR.. para CON ELAS, XUNTO A ELAS, producir as accións.:

De seguido pasamos a analizar o cadro que nos mostrou Alberto, con exemplos de accións para traballar nun ecosistema:

• Valor creativo-colaborativo: o tema a traballar era o handmade, levado a cabo polo colectivo Creaturas e a acción foi o Maio Vintage Market
• Valor de cultura como motor de desenvolvemento económico: o tema a traballar nesta ocasión era a economía creativa, o colectivo impulsor desta iniciativa foi República Creativa e o exemplo que vimos foi o Networking creativo
• Valor de transformación social: o tema a traballar era a recuperación estética dunha rúa e a memoria colectiva, o colectivo impulsor foi Unión de Muchachas e o exemplo que vimos foi Principal 97

.

Unha vez vistos os exemplos dun  traballo cultural onde se ten en conta o ecosistema, os valores e á xente como xeradora de contidos, pasamos ó descanso, e á volta nos esperaba unha dinámica por grupos de traballo, analizar unha serie de proxectos culturais que se están a levar a cabo en diferentes localizacións similares ás dos nosos proxectos para este curso, e ver si se adaptaban ó modelo de traballo baseado no novo paradigma e este nos era útil para o traballo que nos queda por diante.

Estes foron os proxectos a analizar:

• Falame de San Sadurniño
• I´m a local
• Suma Ágora
• Mar de Lira
• Montanyanes
• Hay festival

Para rematar, dicir que a sesión con Alberto foi moi produtiva, onde puidemos ver unha forma de traballar diferente, onde se lle da máximo protagonismo ás persoas, a un ecosistema e a uns valores.

Despídome cunha frase de Eduardo Galeano, que reflexa para min a sesión de hoxe, “Moita xente pequena, en lugares pequenos, facendo cousas pequenas, poden cambiar o mundo”.

Si queredes saber máis sobre Alberto, non esquezades visitar o seu blog. E ánimo compañeir@s, que traballar CA xente é posible!