Presentación de anteproxectos e conversa aberta: inclusión, sostibilidade e igualdade. Con Encarna Lago, Julio González e Paula Cabaleiro

O pasado 20 de decembro celebramos a derradeira sesión do ano cunha doble proposta: por unha banda, a presentación en formato pechakucha dos anteproxectos dos catro equipos de traballo e, por outra, a conversa aberta sobre accesibilidade e inclusión, igualdade e sostibilidade entre tres profesionais de referencia no sector e o alumnado. Estas tres personas -coas que os equipos tiveron tamén ocasión de contrastar os seus traballos- foron Encarna Lago, xerente da Rede Museística Provincial de Lugo, Julio Gómez, promotor musical e director de Sinsal, e Paula Cabaleiro, comisaria de arte e directora do museo de arte contemporáneo Fundación Florencio de la Fuente (Cuenca).

A escolla destas cuestións ten moito que ver coa necesidade social xeral de tratalas e traballalas, pero aínda máis coa necesidade que hai, no eido da xestión cultural, de incorporalas ás propostas que se desenvolven non só con conciencia social ou boa intención, senón con ideas claras de que facer e como -é dicir, dunha metodoloxía- para acadar a súa materialización real.

Inclusión, sostibilidade e igualdade

Foi Encarna Lago a encargada de achegarnos a necesidade de mudar, na premisa ética, estética e empatía, esta última por alteridade. É dicir, non só ter a capacidade de entender o que a outra persoa poida sentir, senón ser quen de incorporar realmente a súa perspectiva. Algo fundamental á hora de abordar as cuestións relacionadas coa inclusión de todas as persoas nos espazos museísticos que, como nos lembrou, non teñen clientes, senón usuari*s e traballador*s con dereito, neste caso, ao acceso á cultura. Para falar do que é, ou do que debera ser a inclusión, Encarna compartiu palestra con Ángeles Miguélez, compañeira súa no Museo Provincial do Mar  e responsable no último ano de máis de 75 obradoiros. Ángeles é invidente, unha circunstancia que nunca impediu o seu traballo como guía a responsable dos talleres deste espazo: ” Para min traballar no museo -explicounos- supuxo entrar no mercado laboral e por tanto ter plena autonomía, pero tamén autoestima: pasei de ser “a cega” a ser unha persoa máis”.

Con Encarna falamos tamén do valor das palabras, que ás veces, mesmo sen querer, definen as relacións e os enfoques. Neste sentido, quedounos claro que somos divers*s, non distint*s, e que para garantir a inclusión debemos escoitar, non prexulgar, e estar sempre en contínua formación. E ser flexibles: “diranvos que tedes que ser unha orquesta sinfónica. Eu dígovos: sede jazz”.

Trala intervención de Encarna e Ángeles tomou a palabra Julio Gómez, quen nos explicou a política de sostibilidade da súa empresa, SINSALaudio, así como do festival Sinsal, un referente de boa práctica cultural tamén neste ámbito. Con el falamos de medidas no plano medioambiental, como as accións que implementaron para reducir e xestionar mellor os residuos xerados, pero tamén de introducir criterios sostibles desde o punto de vista social e económico. Así, durante a sesión abordáronse cuestións como a economía circular, a aposta polo produto e os provedores locais, a análise de mobilidade de públicos… pero tamén de garantir a inclusión, a igualdade, a diversidade de xénero e a non discriminación, ademais dunhas condicións laborais dignas para as persoas que traballan en torno aos proxectos.

O último tema a tratar na conversa aberta foi o da igualdade, da man de Paula Cabaleiro, que fixo un repaso á súa propia vida laboral para entender o porqué de aplicar un enfoque de xénero á xestión cultural. Segundo nos explicou, ao rematar Belas Artes decatouse de que, sendo as alumnas o 70% do alumnado xeral da facultade, no mercado laboral, especialmente no eido artístico, esta pirámide invertíase até case desaparecer as artistas, fronte a unha ampla presenza en concursos, galerías e ferias de artistas masculinos. Por iso, o seu obxectivo, como galerista e xestora cultural, foi o de apostar polas artistas para posibilitar unha representación equilibrada do sector. Algo no que, segundo nos explicou, xa están a incorporar algunhas feiras de arte, mestras que outras -paradóxicamente, as máis consolidadas do mercado- seguen mantendo inmutables os seus criterios.

Catro anteproxectos para rematar o ano

Pero, antes de participar na conversa aberta, o alumnado do Curso presentounos o resultado do traballo desenvolto nestas últimas semanas. Aquí tedes un pequeno resumo dos estupendos anteproxectos culturais desta 5ª edición:

Equipo 1: Cangas

O equipo 1 adoptou, para desenvolver o seu proxecto, a fórmula de equipo municipal de Cultura, situado nunha vila mariñeira, que resultou ser Cangas. A súa proposta inicial, co nome provisional de Marearte, está dirixido ás persoas novas da vila, cunha franxa de idade de entre 15 e 35 anos, e parte cun obxectivo: achegarse aos seus gustos e linguaxes, coa idea de traballar nun espazo de lecer, formación e creatividade un proxecto vinculado á recuperación histórica e patrimonial da vila, tecendo sinerxías co alumnado e profesorado do bacharelato de Artes e coa Bienal de Arte do Morrazo, entre outras entidades.

Equipo 2: barrio de San Pedro (Compostela)

O equipo 2 planificou como sociedade limitada un proxecto nun entorno urbano, que foi o barrio compostelán de San Pedro. Nel puideron observar, no desenvolvemento do traballo de diagnose, unha grande actividade cultural e unha importante presenza de entidades e asociacións de perfil sociocultural. Pero tamén unha certa falta de sinerxías, de propostas para a xente maior e de novas actividades para un sector da mocidade (23-30 anos) que moitas veces acaba por marchar do barrio por falta de inserción laboral. Precisamente estes últimos son o público de Creadores á Feira, unha proposta na que novos creadores disporían dun mes para dar forma ás súas propostas, en colaboración coas entidades do barrio, para despois expoñelas, durante unha semana, nos mesmos locais onde foron creadas e tamén nos comercios da rúa.

Equipo 3: casco vello da Coruña

O equipo 3 debía traballar no contexto dunha fundación e nun entorno histórico, para o que escolleron a fundación Luis Seoane e o casco vello da Coruña. A súa proposta, Memorarte, trata precisamente de paliar unha das debilidades que detectaron no seu traballo de diagnose: a desvinculación entre o espazo museístico e o barrio no que foi construído. Unha zona, ademais, con non moita actividade sociocultural, non sendo a difusión patrimonial pensada para persoas alleas ao barrio. Memorarte trata de buscar a esencia do barrio a través da historia que non se escribe en maiúscula, pero que é a que constrúe a identidade local, a través da veciñanza de maior idade e o arte de vangarda.

Equipo 4: Boiro

O equipo 4, constituído para a ocasión como cooperativa de economía social, debía desenvolver o seu traballo nunha vila mariñeira, para o que escolleu Boiro. Un lugar no que, certamente, hai moitas propostas culturais e moitos colectivos traballando nelas, pero no que tamén observaron unha desconexión entre as institucións e estas entidades e a escasa vinculación dalgúns sectores económicos da vida cultural. Como primeira idea xurdiu a necesidade dunha acción coordinada entre todo o que se está a facer e elementos como a importante canteira musical da vila. E a partir de aí estableceron tres posibles liñas de traballo: a recuperación da memoria téxtil, un festival musical e a recuperación -mediante o uso cultural- dos espazos industriais hoxe baleiros. Como proposta final, o equipo ofreceunos Medre o Mar, un festival de mar e música sobre o que traballarán os vindeiros meses.

Tanto os titores como os profesionais convidados destacaron a gran calidade dos pechakuchas e a frescura das propostas, e, ademais de consellos e recomendacións sobre cuestións puntuais, déronlle moitos azos ao noso alumnado para seguir avanzando como futur*s xestor*s culturais.

Nos vindeiros meses veremos como evolucionan estas catro propostas coas que pechamos o primeiro trimestre de Curso. No 2019, seguiremos a #aprendercompartindo e #aprenderfacendo con tod*s vós ;)