Xestión de equipos e proxectos creativos. Juan Freire

Por Daniel Cánovas.

Teño que dicir que o pasando venres Juan Freire conseguíu comigo o obxetivo da súa presentación. Aínda que pode parecer aventurado aseverar cal é o obxetivo dunha ponencia feita por un terceiro, direi que, como científico que é, estou seguro que Juan Freire quixo deixar en nós, polos menos, un signo de interrogación sobre das nosas cabezas. E abofé que comigo o conseguíu.

Coñecidas as primeiras pinceladas do seu currículo, o primeiro que pensei foi aquilo de: “Que fai un tipo coma ti, nun sitio como este”. Biólogo Mariño… Polo menos tiñamos a certeza de que estaría afeito a nadar entre un bo grupo de peixes como o que nos xuntamos os venres.

Antes de nada quixo deixar claro un concepto, que resultou fundamental na súa traxectoria: acadar a comprensión do ter que traballar con e non para.

Arredor disto irán aparecendo outra serie de conceptos que conforman a liña argumental do seu discurso, como: traballo, esforzo, transformación, adaptación e sobre todo EQUIPO.

Juan define o equipo como “unha suma de diversidades”, no que cada quen ten que atopar o seu rol dentro da vida interna do grupo, para facelo fructífero, tanto a nivel técnico-profesional (o que sei facer), como a nivel interaccional (cal é o meu papel dentro do grupo).

Seguidamente continuou coa presentación dos seus actuais proxectos profesionais dentro do campo da educación, iniciados na procura de novos métodos de pedagoxía, e como comenzou cun novo xeito de ensinanza, saído da universidade tradicional para voltar á universidade dentro dunha metodoloxía Team Academy, que xira entorno a dous conceptos básicos: O traballo en equipo, e o apreder facendo. Baixo estas premisas nacen outros novos proxectos como Team Labs: Educación baseada na creación de proxectos reais, dun xeito cooperativo e cunha metodoloxía de traballo en rede.

Presentou tamén outros proxectos dende o mundo cultural: como MediaLab Prado (Cultura Dixital) e a European Cultural Foundation. Con eles quérenos deixar claro a necesidade de traballar e construír redes nas que poder interactuar con diferentes perfís profesionais e persoais que nos conduzan a crear coñecemento de xeito cooperativo.

Despois desta profusa presentación Juan Freire pasa ao meollo da ponencia e disponse a falar do por que da súa presenza no curso, que non é outra que as novas visións para enfrentarnos á creación dun proxecto.

Para iso precisamos un método, un equipo e un contorno (ecosistema). Pero, sobre todo, Juan destaca que enfrentarse a acometer a empresa dun novo proxecto é unha actitude.

Creando o Proxecto:

Metidos na fariña da creación dun proxecto confronta os conceptos de método fronte ao de ferramenta, reflexionando sobre o falso mito do método, xa que non existe un só xeito de facer. Pola contra, a ferramenta configúrase como ese elemento operativo que nos permite resolver a nosa problemática concreta. De aí que Juan Freire aposta pola ferramenta fronte ao método, utilizando para isto a metáfora da caixa de ferramentas: non hai unha ferramenta mellor que outra dentro da caixa; a mellor é aquela que nos axuda a resolver o problema.

Dende aquí pasamos a falar da importancia da creatividade e da innovación, para isto retomamos os conceptos dos que xa falaramos con anterioridade. A igual ou maior nivel do método teremos que ter sempre a actitude. E, por último, todo isto ten que suceder dentro dun contorno.

Polo tanto estas tres conceptos conformarían a formula:
Método – Como o facemos (máis doado de adquirir)
+
Actitude – Como nos enfrontamos ao que facemos (troco máis profundo)
+
Contorno – Donde o facemos
= Xeito de enfrentarnos a realidade

2015 11 13 - Sesión Juan Freire- Fotos Nela

Pasamos logo a “descontaminar” o significado do verbo Emprender que non é outro, según a RAE, que: “Acometer y comenzar una obra, un negocio, un empeño, especialmente si encierran dificultad o peligro”. Juan pretende con esta definición primixenia, promover a idea de que todos os que acometemos proxectos somos emprendedores de facto, xa que nun principio a creación ou inicio dun novo proxecto implica un lanzarse, asumindo o risco.

Atendendo á definición de empresa: “Acción o tarea que entraña dificultad y cuya ejecución requiere decisión y esfuerzo.”, a realización de empresas é polo tanto unha actitude, un xeito de tentar trocar o status quo.

Para enmarcar estas conceptualizacións, dentro do proceso de creación dun novo proxecto utiliza a metáfora da viaxe, como camiño transformador que ten que desenvolver un troco vital para quen o desenvolve. Para iso, froito dun debate de equipo, Juan Freire amosa a xeito de postais as 8 verbas cloncluíntes que un dos seus equipos acadou entorno á elaboración dun proxecto:

  • Experiencia: O proceso hai que vivilo. Ten que ser transformador na persoa.

  • Orgánico: O proceso está vivo. Muda conforme avanza.

  • Extremo: Precisa paixón, esforzo. É unha actividade transformadora, e, polo tanto, dura e ardua. Hai que vivilo coma un reto.

  • Transformación: Ten que mudar a nosa visión das cousas.

  • Reinvención: Aprendizaxe continua.

  • Viaxe: Ten inicio e fin con estranos. É dicir emprendemos a consecución duns obxetivos comúns, cun equipo de descoñecidos aplicando a confianza mutua.

  • Liderazgo: Estar ao servizo do equipo, coñecer o rol propio e desenvolvelo.

  • Lugar: O proxecto, en fin, é un lugar, onde acontecen cousas con e grazas a outros. É fundamental crear un ambiente de confianza máxima, de confortabilidade ben entendida.

Estas 8 palabras conéctannos de novo cos conceptos de ACTITUDE E CONTORNO.

Deseguido entramos na paradoxa de como levar a cabo estas actitudes, este xeito de elaborar proxectos dentro dunha sociedade que parece non empatizar con esta metodoloxía. O troco tecnolóxico fainos vivir nunha perpetua e radical transformación da sociedade.

Ante isto aparece un novo concepto: Economía Creativa. Este concepto teoriza sobre cambios que nos están a suceder como sociedade. Como aparece un novo contorno e de como precisamos novas metodoloxías para afrontar novos retos.

Aquí Juan fálanos de conceptos antecedentes como o da Clase creativa teorizada en E.E.U.U. por Richard Florida, que promovía unha visión elitista dos perfís sociais creativos, así como o das Industrias Culturais Creativas, que nos conta dun xeito certamente limitador como as únicas industrias creativas son as culturais.

De novo contrapoñemos exemplos económicos tradicionais, do s. XX, centrado na cultura das masas, do anquilosamento, da rixidez, fronte a este novo concepto de Economía Creativa (s. XXI) que nos fala da multitude (Crowd), de modelos máis áxiles, adaptativos.

A tecnoloxía foi en boa parte a mecha que iniciou este troco, que fai do noso mundo actual un entorno incerto polo que é preciso non facer Plans, que son excesivamente lentos; fagamos métodos que son moito máis áxiles.

Dentro deste entorno tan inestable, a chave do éxito será a creatividade. De aquí o concepto de Economía Creativa, que baseamos arredor de dúas capacidades: a de innovar, facer cousas que antes non se facían para resolver problemas, e a capacidade de transformación, do eterno reiventarse como xa falamos con anterioridade.

Fronte ás estructuras xerarquizadas e burocratizadas de etapas anteriores, onde o pequeño somentes pode traballar para o grande, agora atopamos un gran número de pequenos traballando entre eles en rede, facéndose grandes, non polo tamaño, se non pola capacidade de creación nun universo moi heteroxeneo (Crowd), aos que Juan gusta de chamar Constelacións de Emprendedores.

Esquema do Novo Paradigma:

2015 11 13 sesión J. Freire - esquema Cánovas 1

Esta relacción non implica a morte do modelo tradicional, senon que se está a transformar.

A continuación, Juan Freire explica o nacemento dos novos xeitos de crear proxectos baseado na metodoloxía do deseño, que implica ferramentas máis áxiles, máis adaptativas e o testeo por medio do prototipado.

Coa finalidade de visualizar estas estratexias, fainos a analoxía entre o desenvolvemento dun proxecto emprendedor e a realización dunha película, tomando como mostra a experiencia de Werner Herzog, fixada en 4 claves deste proceso:

1.- Autonomía e Confianza (Asume e aprende do Erro; é parte do proceso)

2.- Os cartos non son a clave (A ausencia de recursos como motor da aprendizaxe. Este punto deberemos tomalo con certa precaución, pois pode ser unha arma de dobre fío).

3.- A mestría precisa de paixón, esforzo e tempo (Aspirar á mestría, ao dominio dunha disciplina).

4.- O acto creativo é unha combinación de creación, destrución e purga.

Estas chaves poderían funcionar a xeito de manual de como facer as cousas.

Equipos Creativos:

Á volta do descanso pasamos do macro ao concreto, pasamos das actitudes ao ciclo vital dos equipos e proxectos. Comenzamos coa afirmación que nos fai Juan respecto á vida dos proxectos e do equipo, que ao seu entender deberán ser paralelos.

O Ciclo do Proxecto:

É neste momento cando topamos cos conceptos de Diverxencia (creación) e Converxencia (Idea), que atopamos expresados na seguinte ilustración.

2015 11 13 sesión J. Freire - esquema Cánovas 2

Como vemos, topamos a parte caótica, a parte de exploración, investigación, de conceptualización, que normalmente non trascende pero que é de vital importancia para a vida do proxecto xa que estamos ante a fase pura da creación. É preciso permitirse ese momento para que suceda o seguinte, para poder parir a idea.

Estas son as regras básicas da metodoloxía da innovación Design Thinking: primeiro entende á persoa e logo idea a solución. Este proceso estará presente moitas veces ao longo do proceso vital do proxecto.

Unha vez superado o momento da diverxencia, ideamos. E unha vez ideado, prototipamos; é dicir, realizamos un test do noso proxecto empregando o menor número de recursos posibles. Finalmente hai que facelo medrar.

Durante todo este ciclo, utilizamos unha serie de ferramentas:

  • Design Thinking: Innovación centrada nas persoas. (Ideais para a primeira fase e prototipado).

  • Lean Startup.

  • Metodoloxías Áxiles: Baséanse en entender o proxecto como un sprint. Debullando o noso proxecto en fases e afrontándoas deste xeito. Estes métodos aluden á parte de coordinación dos proxectos.

A utilización destas ferramentas debe circular dunha maneira concreta, centrándose 1º na persoa, 2º na tecnoloxía e 3º no negocio. Se todo isto dase do xeito correcto xorde a experiencia e a innovación.

2015 11 13 sesión J. Freire - esquema Cánovas 3

Outra das ferramentas sobre as que se centra Juan Freire é o prototipado. Como indica o seu nome, provén do mundo do software e da ciencia, e digamos que estariamos a falar da fase de probas do proxecto. Nesta parte é onde se fai mais patente, se cabe, aquilo da pedagoxía do erro, xa que estamos na fase da experimentación de comprobar a validez da idea. Con esta finalidade teremos o recurso da creación MVP, ou Producto Mínimo Viable. É importante resaltar que este MVP, é un produto feito. É o elemento mínimo que permite comprobar que algo funciona.

2015 11 13 sesión J. Freire - esquema Cánovas 4

Debemos entender que o desenvolvemento do proxecto terá que ser un prototipar contínuo.

Insiste Juan en que a vida do proxecto e do equipo transcorren paralelas, e así como evoluciona o proxecto terá que facelo tamén o equipo. Neste caso a ferramenta indispensable de todo equipo é o diálogo, pero non o diálogo como arma de debate ou discusión, senon como medio de resolución de conflitos.

A vida do Equipo ao igual que a do proxecto, convivirá con momentos de diverxencia e de converxencia, ata que se estabilice ou fracase.

Ecosistemas e Contornos:

Por último, falounos Juan da importancia do contorno dentro dos proxectos, xa que se conforma nestes ecosistemas o espazo onde se desenvolve o proxecto. Disertou sobre o que nomeou como o Modelo da Cebola, no que nos presenta os diferentes niveis relacionais do proxecto co seu contorno, indo de dentro a fóra: Equipo – Espazo – Comunidade – Cidade.

Parece non quedar dúbida de que o contorno será tamén un punto identitario que marcará o proxecto, e de como a importancia do contorno territorial pode favorecer a Comunidade Práctica fronte á Comunidade Competitiva.

A xeito de peche, compartir con vós a inquietude de non saber se esta “crónica” será da vosa utilidade ou non, pero eu direi que para min servíu para espertar a curiosidade sobre o afondar nestas novas metodoloxías, e como cofrade que son da Pedagoxía do Erro, non podo máis que finalizar coa seguinte cita de Oscar Wilde:

“Experiencia é o nome que damos aos nosos erros”´.

Dani Cánovas.

2 replies

Trackbacks & Pingbacks

  1. […] Como siempre, los contenidos más destacados de cada sesión se comparten en el Blog del Curso, disponible en el enlace edu.xestioncultural.com/blog/ […]

  2. […] Coma sempre, os contidos máis destacados de cada sesión partíllanse no Blog do Curso, dispoñible no enlace edu.xestioncultural.com/blog/ […]

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *


*